Pandeminin başladığı 2020 yılı ile birlikte uzaktan çalışma da hayatımızda daha çok yer almaya başladı. Hatta bugün birçok sektörde uzaktan çalışma devam ederken bazı şirketler bunu kalıcı hale de getiriyorlar. Ancak uzaktan çalışanların bazı hakları da bulunuyor. Uzaktan çalışma aslında sosyal güvenlik mevzuatımızda bulunan bir sistem.
Uzaktan çalışma ilk kez 2016 yılında İş Kanunu'nda düzenlendi. İşçi ve işverenin anlaşmasıyla yapılan sözleşme gereğince uzaktan çalışma yapılabiliyor. Buna göre uzaktan çalışma, işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında çalışması olarak da tanımlanmış oldu. 2020 yılının Mart ayından itibaren Türkiye'de yayılan virüs sebebiyle birçok sektörde uzaktan çalışma uygulaması başlatıldı. Ancak elbette uzakta çalışmanın usul ve esasları da kural olarak belirlenmiş durumda.
ÖNCE YASA SONRA YÖNETMELİK
İş Kanunu'nun 14. maddesinde yapılan değişikliklerle uzaktan çalışma yasal bir zemine de oturtulmuş oldu. Ardından pandemide yaygınlaşmasıyla birlikte Çalışma Bakanlığı bu konuda uygulama detaylarının belirlendiği Uzaktan Çalışma Yönetmeliği'ni yayımladı. Yönetmelik 10/3/2021 tarihli ve 31419 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş oldu. Virüsten korunmak için uygulanan sosyal izolasyon kuralı ile uyumlu olan uzaktan çalışma düzenlemede şu başlıklar öne çıkıyor:
*Uzaktan çalışma için yazılı iş sözleşmesi yapılacak. İş ilişkisi, en baştan itibaren uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabileceği gibi hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi karşılıklı anlaşılarak uzaktan çalışma sözleşmesine de dönüştürülebilecek.
*İş sözleşmesinde uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi de yer alacak. Fazla çalışma işverenin yazılı talep etmesi ve işçinin kabul etmesiyle yapılabilecek.
*İş Kanunu kapsamında çalışan tüm işçiler uzaktan çalışmayı talep edebilecek. Talebini bildiren işçiye, işveren 30 gün içinde cevap verecek.
*Uzaktan çalışmaya geçen işçi, normal çalışma talebinde de bulunabilecek. Uzaktan çalışmanın, zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanmasına işveren karar verecek.
*İşveren, uzaktan çalışma sürecinde iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanını bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacak.
*Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak.
*Ayrıca, milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz işlerde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca uzaktan çalışma yapılıp yapılmayacağına karar verilecek.
TEK TARAFLI KARAR
Uzaktan çalışma kararının yönetmelikte işçi ve işverenin anlaşmasıyla olacağı belirtiliyor. Yönetmeliğin 14. maddesinde "İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir" deniliyor. Yine aynı maddede "Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz" hükmü de bulunuyor. Yani zorlayıcı sebepler örneğin salgın hastalık gibi durumlarda işveren işyerinin tamamında ya da bir bölümünde uzaktan çalışma kararı verirken işçinin onayını almıyor.
İŞÇİ İSTERSE…
Uzaktan çalışmayı işçinin talep etmesi durumu da ortaya çıkabiliyor. Bu durumda izlenecek yol da yönetmelikte şöyle belirtiliyor:
"İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar aşağıdadır:
a) Talep yazılı olarak yapılır.
b) Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
c) Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır. Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır. Talebin kabul edilmesi halinde yasaya uygun şekilde sözleşme yapılır. Uzaktan çalışmaya geçen işçi, ikinci fıkrada belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir."
HAKLAR DEĞİŞMİYOR
Bu arada ister ofiste ister uzakta çalışan işçi açısından İş Kanunu'nun getirdiği haklar değişmiyor. Yani mesai, fazla çalışma, ücret, izin, kıdem tazminatı gibi tüm yasal haklar işçiler arasında ayrım yapılmadan uygulanıyor. Burada sözleşme çok önemli. Kullanacağınız araç gereç, maliyetler, çalışma saatleri ve şartları sözleşme ile kayıt altına alınmak zorunda. O yüzden hem işveren hem de işçi açısından uzaktan çalışma öncesi hak kaybı olmaması için mutlaka açık sözleşme yapılmalı. Özellikle masraflarla ilgili maddeler hak kaybı yaşamamanız için önemli.
