Cumhuriyet tarihinin en büyük kalkınma projelerinden birisi olarak nitelendirilen Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında tarımdan sanayiye, ulaşımdan yenilenebilir enerjiye kadar çeşitli alanlarda 34 yıldır bölgenin kalkınması için destek veriliyor.
GAP Bölge Kalkınma İdaresi (BKİ) Başkanlığının kuruluşunun 34'üncü yıl dönümü dolayısıyla bölgede yürütülen çalışmaları derledi.
GAP, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak'ın yer aldığı 9 ili kapsıyor.
Çok sektörlü, sürdürülebilir insani gelişmeye dayalı, bölgenin rekabet gücünü artırmayı, ekonomik ve sosyal bütünleşmeyi güçlendirmeyi hedefleyen GAP, entegre bir bölgesel kalkınma projesi olarak uygulanıyor.
Projeyle tarım, sanayi, enerji, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımlarıyla bölge halkının yaşam kalitesi ve refah düzeyinin yükseltilmesi hedefleniyor.
GAP ile bölgede planlanan 22 barajdan 18'i, 19 hidroelektrik santrali ile sulama şebekesinden 14'ü tamamlanarak faaliyete girdi. Bölgede 34 yılda 518 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi üretildi.
GAP Eylem Planı'na göre sulama inşaatlarının yüzde 72'si tamamlanma aşamasına gelirken enerji yatırımlarının ise yapımı süren Silvan Barajı ve HES Projesi'nin tamamlanmasıyla yüzde 94'e yaklaşması hedefleniyor.
Projenin hızlı bir şekilde tamamlanabilmesi amacıyla da bölgeye yapılan yatırımlar, son 20 yılda düzenli şekilde artırıldı.
GAP Bölgesi yatırımlarının ülke içindeki payı 2001'de yüzde 5'lere kadar düşerken son 20 yılda artarak yüzde 15 seviyelerine yaklaştı.
Güneydoğu illeri, GAP yatırımlarının da katkısıyla ihracatını 28'e katladı. Bölgede 2000 yılında 503,5 milyon dolar olan ihracat, 2023'te 14 milyar doları aştı.
Bölge illerinden özellikle gıda, tekstil ve sanayi ürünleri gibi birçok sektörde Avrupa, Orta Doğu ve Afrika ülkelerine ihracat yapılıyor.
GAP kapsamındaki yatırımlar, bölgedeki istihdama da önemli katkılar sunuyor.
"ÇİFTÇİLER, TASARRUFLU ÜRETİME TEŞVİK EDİLİYOR"
GAP BKİ Başkanı Dr. Hasan Maral, GAP kapsamında 34 yıldır yörenin kalkınmasına yönelik yatırımların sürdürüldüğünü söyledi.
Bölgenin ulusal ve uluslararası rekabet edebilirliğini sağlamak amacıyla iyi tarım, organik tarım, kaynakların etkin ve verimli kullanımı gibi alanlarda tasarruf öncelikli çalışmalar gerçekleştirdiklerini anlatan Maral, uluslararası ölçekte rekabet edilebilirliğin sağlanması için bölgede 10 farklı programın uygulandığını ifade etti.
Maral, özellikle bölgede yetiştirilen ve Türkiye'nin ihtiyacının yüzde 60'ını karşılayan pamuğun daha kaliteli üretilmesi için çiftçilerin yüzde 46 su, yüzde 27 de gübre tasarrufuyla üretim yapabilmesine 2 bin çiftçiyle beraber önayak olduklarına dikkati çekti.
"SON 20 YILDA 7 MİLYAR LİRAYI AŞAN PROJE DESTEĞİ VERİLDİ"
Bölge illerinden yapılan ihracattaki artışa değinen Maral, şöyle devam etti:
"GAP Bölge Kalkınma İdaresi, bölgede turizmden ekonomiye, sosyal konulara kadar birçok alanda önemli projelere imza attı. Birçok projeye öncülük etti ve model projelerin geliştirilmesine de olanak tanıdı. Son 20 yıllık periyotta bölgeye 7 milyar lirayı aşan proje desteği verildi. Sürdürülebilirliği öne alan, entegre bir bakış açısına sahip proje paketleri desteklendi. Bugün sahada bu projelerin başarılı bir şekilde, katma değerli bir şekilde ilerlediğini görüyoruz. GAP BKİ, 9 ilde yapmış olduğu işlerde yatırım ortamının iyileştirilmesinden tutun da turizme kadar, altyapı iyileştirmesine kadar birçok farklı alanda çalışma yürüttü. Bu çerçevede yatırım ortamının iyileşmesiyle beraber altıncı teşvik bölgesinde de yer alması ve diğer destek unsurlarını barındırması nedeniyle kısa süre içerisinde yatırımcılar için de bir çekim merkezi haline geldi. Şu an 14 milyar doları aşan bir ihracat rakamına ulaştık. Bugün itibarıyla çok ciddi ölçekte yatırımların yapıldığını görmekteyiz."
"ÜRÜN DESENİ SULAMAYLA ARTTI"
Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Ali Çullu, AA muhabirine, Şanlıurfa ve bölgenin Türkiye tarımında önemli bir yere sahip olduğunu söyledi.
Bölgenin yarı kurak iklime sahip bulunduğunu, bu nedenle yağışın düşük olduğunu anlatan Çullu, sulama yapıldığı andan itibaren verimin de doğru orantılı arttığını ifade etti.
Çullu, GAP alanında en geniş topraklara Şanlıurfa'nın sahip olduğunu belirterek, şöyle devam etti:
"Yaklaşık 20 yıl önce sulama, kademeli olarak başlatıldı. Şu anda Şanlıurfa'da 510 bin hektara yakın bir alan sulanıyor. Daha önce buğday ve arpada kuru tarım yapılırken, dekar başına yaklaşık 200-250 kilogram ürün alınırken, günümüzde 1000 kilograma yakın ürün alan çiftçilerimiz var. Bu bölgede ürün deseni ne olmalı? Yani değişmeli mi? Biz Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi olarak araştırma enstitüleri birlikte çalıştık. Burada alternatif ürünler ne olabilir? Onu da ortaya koyduk. Meyve, sebzecilik ve diğer tarla ürünleri. Ürün deseni sulamayla birlikte arttı diyelim. Burada pamuk, Türkiye üretiminin yüzde 40'ı bizim bölgede, bu çok çok önemli. Belki zaman içerisinde biraz daha artacaktır. Mısır yaklaşık yüzde, yüzde 10 ile 15 arasında. Buğday da yüzde 5 civarında, mercimekte yine bölgede lideriz. Fıstık yine aynı şekilde, Türkiye'deki fıstık üretiminin yüzde 45'i Şanlıurfa'da üretiliyor. Bölgede artık patates, yer fıstığı, soya, pancar gibi ürünler de yetişiyor. Sulamadan sonra ürünlerde yüzde 300-400 verim arttı. GAP Projesi ile bölgede genel verim arttı. Daha önce üretilmeyen mısır, soya bitkisi, şeker pancarı, patates, yer fıstığı, kimyon gibi bazı alternatif bitkiler ekilmeye başlandı. Onun dışında meyve bitkilerinden nar, badem, şeftali, kayısı gibi ürünlerde artış görüldü."
GAP öncesi çiftçilerin kendi imkanlarıyla ve DSİ'nin yer altı kaynaklarıyla az bir bölgede sulama imkanı bulduğunu anlatan Çullu, GAP ile sadece Şanlıurfa'da 510 bin hektar civarında sulama yapıldığını söyledi.
Bunların ülke ekonomisine önemli katkısının olduğunu vurgulayan Çullu, sözlerini şöyle tamamladı:
"Bizim bölgemizde Şanlıurfa ve GAP alanında esas ana ürünler buğdayda daha önce 200-250 kilogram varken şu anda ortalama 600-700 kilogram civarında. Çiftçilerimizin bazıları bir tona yakın rekolte sağlıyor. Tabii bu çiftçinin, ziraat mühendisinin başarısı. Pamuk, bölgede daha önce sulama olmadığı için yoktu. Şu anda ortalama yine 500-700 kilogram alan çiftçilerimiz var. Arpa, aynı şekilde. Zaman zaman yem bitkileri devreye giriyor, bu bölgede hayvancılığın geliştirilmesi açısından. Badem devreye girdi, kısmen zeytin devreye girdi. Bunlarda sulamayla birlikte en az yüzde 200-300 verim artışı var.
GAP, ÇİFTÇİLERİN GELİRİNİ KATLADI
Çiftçilerden Mehmet Özcan da su gelmeden önce arazilerinde arpadan başka bir şey yetişmediğini söyledi.
GAP Projesi ile su geldikten sonra bölgede pamuk ve buğday ekimine başladıklarını ve verimin çok arttığını belirten Özcan, "Emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz. Verimlerimizin hepsi güzel. Su geldiğinden bu yana arpa, buğdayda dönüme 600 ile 800 kilo arası verim alıyoruz. Sulama yapıldıktan sonra pamuk, soya fasulyesi, mısır ekiliyor." diye konuştu.
Maral, bölgenin kalkınması için bugüne kadar emeği geçen başta çiftçiler olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşu yetkililerine teşekkür etti.
