MAKAT ÇATLAĞININ TANIMI
"Makat çatlağı, makat yırtığı, ya da tıbbi ifadesi ile "anal fissür", makat bölgesini örten deride ağrı, kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtık veya çatlaktır. Genelde çatlak yüzeysel olarak başlar ve hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir. Bu durumda hastalık kronik (süreğen) hale gelmiştir. Aynı şekilde, makat çatlağının oluşma süresi 6 haftayı geçmesi durumunda kronik makat çatlağı (anal fissür) olarak adlandırılır. Makat iç kası ortalama olarak 2-4 cm uzunluğunda ve 2-3 mm kalınlığındadır. Bazı makat çatlakları kendiliğinden iyileşirken diğerlerinin neden iyileşemediği kesin olarak bilinmemektedir, ancak kabızlık ya da ishalin devam etmesinin bu duruma neden olduğu düşünülmektedir. Bunlara ek olarak, her dışkılama sırasında, dışkı buradaki yara ile temas eder ve iyileşmeyi geciktirir. Bu da makat iç kasının kasılmasına neden olur. Sağlıklı kişilerde ortalama %25 oranında makat kaslarında fazla kasılma görülürken, makat çatlağı olan hastalarda bu oran %90 olarak belirlenmiştir. Makatta çatlak makat deliğinin ağzında ve kalın bağırsağın çıkış noktasında olan bir yırtıktır. Eğer makat bölgesinde enfeksiyon gelişirse, nöbetçi meme tabanında apseye neden olabilir."
MAKAT ÇATLAĞI BELİRTİLERİ
"Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma ya da yırtılma gibi bir his ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Ağrı; makat iç kasının (internal sfinkter) kasılmasına (spazm) bağlıdır. Hastalar çoğunlukla ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçınabilir ve dışkıyı geciktirmesine bağlı olarak dışkı daha da sertleşir ve bu da yırtığın/çatlağın daha da derinleşmesine neden olur. Böylelikle, hasta bir kısır döngü halinde bu yakınmaları yaşar ve şikayetleri giderek daha belirgin hale gelir. Yırtığın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir. Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve hastaların yaklaşık %70'inde tuvalet kağıdında ve dışkı üzerinde kan görülür. Ancak aynı yakınmaların, hemoroid hastalığı ve kalın bağırsak kanserinde de olabildiği bilinmelidir. Makatta çatlak ve yırtığın ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir."
MAKAT ÇATLAĞININ NEDENLERİ
"Yoğun kabızlık; sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur. Yoğun ishal durumunda da benzer sorunlar yaşanır. Beslenme değişiklikleri diyetteki lif oranının azalması kabızlığa ve kabızlıkta makat yırtığına neden olabilir. Son zamanlarda özellikle protein diyeti gibi tek türde beslenme dönemi sonrasında birçok kişide bu tür makat çatlaklarına rastlanmaktadır. Sürekli dışkı yumuşatıcı (laksatif) kullanımı. Hamilelik döneminde ve lohusalığın ilk iki ayında görülürler. Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, ters ilişki, anal seks) sonrasında, lösemi hastalığı ve bağışıklık sisteminin zayıflaması diğer etkenlerdir. Makat yırtığı veya anal fissür gelişmesinde, kişisel hijyen, taharetlenme veya makat bölgesi temizliğinin bir ilgisi olmadığı bilinmektedir."
MAKAT ÇATLAĞININ BASİT TEDAVİLERİ
"Makat yırtığı çeşitli yöntemlerle tedavi edilebilir. Diyet düzenlemeleri; posa bırakan gıdalar ve günde 2 Lt gibi su tüketilmesi, acı, ekşi ve baharatlı gıdaların kısıtlanması ve günde 20-25 gram civarında lif tüketilmesi çok etkili olmaktadır. Bu anlamda bitkisel lif takviyelerinin çok etkili olduğu bilinmektedir. Bunun dışında başka basit yöntemler de uygulanabilir. Örneğin; ılık su içinde günde iki kez 15 dakika süreli oturma banyosu yapılması çok yararlıdır. Makat bölgesindeki ağrıyı hafifletmekte, oturma banyosu ile ortalama 5 dakika süre ile buz kompresinin ardışık olarak uygulanması, çok etkilidir. Dışkı yumuşatıcı ilaçların, sert dışkının çatlağı daha fazla tahriş etme etkisini azalttıkları bilinmektedir. Ancak ishal durumunun da makat çatlağına neden olduğu bilindiğinden, bu tedavi asla gelişigüzel yapılmamalı ve mutlaka doktor kontrolünde uygulanmalıdır."
MAKAT ÇATLAĞININ AMELİYATSIZ TEDAVİSİ
"Kortizonlu kremler çok yaygın olarak kullanılırlar, bazılarında anestezik madde de bulunur. Çinko oksit, bebeklerin pişiklerinde de kullanılan ve makat çatlaklarında çok etkili olduğu bilinen bir kremdir. Lokal anestezik kremler, bölgesel olarak ağrıyı ve spazmı azaltmaya yararlar. Nitrogliserinli (gliseril trinitrat) krem, sağlıklı bir kişide dışkılama sırasında iç makat kasını gevşetir ve dışkı tahliye edilir." "Makat çatlağı veya yırtığına gümüş nitrat uygulaması gayet etkilidir.
MAKAT ÇATLAĞININ CERRAHİ TEDAVİSİ
Makat yırtığının (anal fissür) ameliyatı öncesinde lavman uygulanabilir. Günümüzde makat yırtığının cerrahi tedavisinde en yaygın olarak kullanılan teknik lateral internal sfinkterotomidir. Bu tekniğin temeli, makat bölgesinde dinlenme basınçlarının yüksek olmasına neden olan, iç makat kasının (internal anal sfinkter) cerrah tarafından kesilmesi prensibine dayanır, ancak bazı hastalarda sfinkterotomi girişimine rağmen, makat dinlenme basınçları yüksek kalabilmektedir. Ameliyat sıklıkla genel anestezi (narkoz) veya bazen belden uyuşturma (spinal anestezi) ile gerçekleştirilir." Bu tekniğin uzun dönemde gaz ve dışkı kaçırma gibi komplikasyonlara neden olabildiği bilindiğinden, bu hastalarda son yıllarda sıklıkla Botoks tedavisi ve kas kesilmeyen cerrahi teknikler tercih edilmektedir. "Makat çatlağı veya yırtığının lazer ile yakılması anal fissür tedavisinde etkilidir. Aynı şekilde, çatlağın ''mukozal flep'' olarak adlandırılan hastanın kendi dokusu ile kapatılması çok etkili olmaktadır.
MAKAT YIRTIĞI İÇİN BOTOKS TEDAVİSİ
"Huzurlu Bağırsak" kitabının yazarı Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, "Makat yırtığı tedavisinde Botoks uygulaması, son 20 yılda yaygın olarak gündeme girmiştir. Ameliyathane gerektirmez. İşlem sonrasında günlük aktiviteye aynen devam edilir. Botoks 2-6 ay süre ile iç makat kasında geçici felç oluşturur ve bu dönemde makatta oluşan gevşeme ile dışkı daha rahat geçmekte ve makat yırtığı vücut tarafından iyileştirilmektedir. Sizin için en uygun tedavi yöntemini öğrenmek için bir Genel Cerrahi uzmanına başvurmalısınız."
Kolorektal Cerrahi ve Proktoloji Prof. Dr. Korhan Taviloğlu