Abu Dabi merkezli El Hilal bankası geçtiğimiz aylarda "kıble kart" adıyla bir kredi kartını kullanıma soktu. Bu kart sayesinde namaz vakitlerinde nerede olursanız olun kıbleyi tespit etmeniz mümkün.
Kartla birlikte verilen ülke endeksinden, bulunulan ülkenin numarası girildiğinde kartın üzerindeki minare, kıble yönünü gösteriyor. Banka kıble kart aracılığıyla asıl olarak İslami banka olma özelliğini vurgulamayı amaçlıyor.
İşin içine "kredi kartı" ve "İslami banka" girince akla gelen ilk soru belli; İslam'ın kredi kartı ile ilişkisi olur mu? İslam'ın böyle bir karta cevaz verip vermediğini, kredi kartının İslam ahlakı açısından nasıl görüldüğünü uzmanlara sorduk.
UZMANLAR BU KREDİ KARTINA KARŞI ÇIKIYOR
Prof. Dr. Hayri Kırbaşoğlu
"Tüketimi teşvik ediyor"
İslami bankacılık denilen sektör de giderek kapitalist bir mantıkla ve bu mantığın vazgeçilmez favori enstrümanı olan reklam uygulamalarıyla tüketimi teşvik ediyor, daha doğrusu olmayan ihtiyaçları yaratmaya çabalıyor görünüyor. Tabii bu tutumun İslam'a ve Müslümanlara hizmetten daha çok bankanın cirosunu arttırmaya yönelik olduğu düşüncesi ister istemez akıllara geliyor. Benim kanaatim bu açıdan İslami bankacılık sektöründeki bazı kesimler İslami olmaktan giderek uzaklaşarak küreselleşmenin de arzu ettiği şekilde kapitalist zihniyete ve tüketim kültürüne daha fazla yaklaşıyor. Tabiatıyla bu da ortada şu veya bu ölçüde bir din istismarından söz edilip edilemeyeceği tartışmasını gündeme getirmekte gecikmeyecektir. Neticede bankanın şekli ne olursa olsun kredi kart kültürü ve buna bağlı olarak insanların bankalara mahkûm edilmesi süreci giderek hızlanmaktadır. Kanaatimce bu olgu karşısında İslami kesim bir özeleştiri yapmak durumundadır, tabii kendilerinde bu özeleştiriyi yapma cesaretini bulabiliyorlarsa!
Prof. Dr. Ramazan Altıntaş
"Kıble istismar edilmemeli"
İslam ahlakı açısından kredi kartına "kıble kart" isminin verilmesi kabul edilemez. Dini bir kavram olan "kıble" istismar edilmemelidir. Bu bankanın nasıl çalıştığını bilemediğimiz için İslami banka özelliği taşıyıp taşımadığı konusunda bir hüküm veremeyiz. Kartın, sadece kıble kart ismini alması, o bankanın İslami banka olması anlamına gelmez. Önemli olan çalışma yöntemini bilmektir.
İslami gazeteci/yazar İhsan Eliaçık
"Abdestli kapitalizmin soytarılığı"
Kıble kart uygulaması "abdestli kapitalizmin" soytarılıklarından başka bir şey değildir. İslam'da bugün anlaşıldığı anlamda banka diye bir kurum olamaz. Çünkü faiz Kur'an'da şiddetle yasaklanmıştır. Bakara 279. ayetinde Allah ve Resulünün faiz yiyenlere savaş açtığı söylenir. Bu Kur'an'a sadece faiz hakkında kullanılır. Çünkü Kur'ani bakışa göre her tür savaş "izne" tabidir ama faiz hakkında "Allah ve Resulünün onlara savaş açtığını bildir" deniyor. Çünkü faiz güçlünün zayıfı sömürmesidir. Bugün küresel kapitamizm bu sistem üzerine dönüyor.
İslam'da karz-ı hasen, destek ve infak fonları olabilir. Bunlar banka gibi değildir. Para ticareti yapılmaz. Bilakis ticarette kazanılan paraların bir bölümü düzenli olarak bu fonlara aktarılır. Oradan muhtaçlara karz-ı hasen (iyiniyet kredisi/borcu) verilir. Faiz alınmaz, borçlu ödeyemezse infaka sayılıp silinir. Kuran böyle söyler. Kıbleye çok meraklılarsa böyle yapsınlar.
**
İslam Hukuku Uzmanı Prof. Dr. Hayrettin Karaman
"Kredi kartı faize dönüşmeden kullanılmalı"
Prof. Dr. Hayrettin Karaman, İslam hukuku denince Türkiye'de akla gelen ilk isimlerden. Verdiği fetvalar sadece ülkemizde değil tüm İslam dünyasında da kabul gören ve yer bulan Hayrettin Karaman'ın resmi internet sitesi İslami konular ve akla takılan sorular için iyi bir başvuru kaynağı. Kredi kartları ile ilgili bazı sorular hayrettinkaraman.net adresinde şöyle cevaplanmış.
* Bankaların verdiği kredi kartı ile hesap gününü geçirmemek kaydı ile alışveriş yapmak uygun mudur?
Kredi kartı ile alış veriş yapılır ve bankanın sizin namınıza ödediği meblağ günü geçmeden (yani faizli krediye dönüşmeden) ödenirse bunda bir sakınca olmaz. Banka vasıtasıyla alacağınızı tahsil, borcunuzu ödeme gibi olur. Ancak ortada bir önemli gerekçe yoksa kredi kartını, faizli işlem yapmayan kurumlardan (özel finans kurumlarından) almanızı tavsiye ederim. Faizci kurumlarla mubah olan işlemleri bile yapmamak suretiyle bir çeşit tavır koymak da dini ve ahlaki bir ödevdir.
* Faizli bir bankanın bankamatik kartını kullanmak kişiyi ne kadar sorumlu yapar?
Müslümanların, "emir bi'l-ma'rûf nehiy ani'l-münker" diye ifade edilen bir ödevleri vardır; buna göre ayıba, günaha, harama ve bunları işleyenlere karşı, güçlerinin yettiği, imkânlarının elverdiği ölçüde tavır almaları, bu kötülükleri engellemek için çaba göstermeleri gerekir. Bankalar asıl iş olarak, İslam'ın haram kıldığı faiz işlemleri yapmakta, faiz alıp vermektedirler. Bunlara karşı tavır almak için de -ortada bir zorunluluk bulunmadıkça- kapılarından içeri girmemek gerekir.