SSK, emeklilik, tazminat ve işsizlik hakkında Sabah Memurlar'a gelen sorular ve cevapları...
Soru: Çalıştığım firmada iş sözleşmem Eylül ayı sonunda doluyor. İşe iade veya tazminat gibi bir hak talebimiz olabilir mi? (Kemal Sucu)
Cevap: İş Kanunu'na göre işe iade hakkından yararlanmak için, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Belirli süreli iş sözleşmelerinde işe iade hakkı bulunmamaktadır. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor iseniz ve iş sözleşmeniz süresinden önce haklı bir nedene dayandırılmadan sona erdirilmiş ise aradaki sürenin ücretini tazminat olarak işverenin ödemesi gerekmektedir.
Aksi durumda yani saydığım şartlar dışında herhangi bir ödeme yapılmaz.
Soru: Eşim ev hanımı, daha önceden hiç sigortası yok. Sigorta yaptırmak istiyorum. Ne yapmalıyım? (Mehmet Şahin)
Cevap: Çalışma imkanı olmayan ev hanımları için en uygun sigortalılık isteğe bağlı sigortalılıktır. isteğe bağlı sigortalı olma durumunda emeklilik ve sağlık primi ödeyeceğinden hem sağlıktan faydalanabilecek hem de ileride emekli olabilme imkanı olacaktır. yapmanız gereken eşinizle beraber en yakın sosyal güvenlik il veya merkez müdürlüğü'ne başvurmaktır.
Soru: 3,5 yıldır bir firmada çalışıyorum. 24 saat çalışıp 24 saat izin yapıyorum. Bunun haricinde hiç bir iznimiz yok. Senelik izin kullanmadan kullanılmış gibi işveren imza attırıyor, kendi isteğimle işten ayrılsam haklarımı nasıl arayabilirim? İşten çıkarılma korkusuyla şikayet edemiyorum. Yardımcı olursanız çok sevinirim. (İsmi Saklı)
Cevap: İşten kendi isteğiniz ile ayrılmanız halinde tazminat alamazsınız. Ancak haklarınızı alabilmek için için arabulucuya dava açmanız veya çalışma bakanlığına şikayette bulunmanız gerekmektedir. Çalışırken yani işten çıkmadan ayrılmadan şikayet etmek istiyorsanız şikayet dilekçenizde isminizin gizli tutulmasını talep edebilir veya somut deliller ortaya koyarak isimsiz şikayette de bulunabilirsiniz. İşveren senelik izinleri kullandırmak zorundadır. Siz de kullanmadığınız ya da almadığınız haklar için imza atmamalısınız.
Soru: Özel sektör çalışanıyım. Geçen günlerde iş yerimden 1 saat erken çıkma durumum oldu bunu insan kaynakları birimine bildirdim fakat bu bir saat erken çıkışım için maaşımdan tam gün bir kesinti oldu böyle birşey mümkün mü? (Emrah Saka)
Cevap: İş Kanunu'na göre işçinin işverenin emir ve talimatlarına uyma borcu bulunmaktadır. Bu nedenle işçinin mesai saatlerine riayet etmeyen işçiden çalışmadığı sürenin ücretini kesebilir. Ancak bu miktarın saat ücretinizin miktarı olarak olması gerekir. Yani 1 saat geç kalmış ya da izinli işten ayrılmışsanız bir saatlik ücretinizi kesebilir. 2 saat geç kalınmışsa iki saat tutarında kesinti yapabilir. Ücretinden fazla kesinti yapılırsa al0 170 veya cimer aracılığı ile çalışma bakanlığı'na müracat edebilirsiniz.
Soru: Asgari ücretle çalışıyorum. Asgari ücretin artmasından başka işveren maaşlarımıza zam vermek zorunda değil mi? Şikayet etsem haklı bulunur muyum? (ismi saklı)
Cevap: Çalışanların en büyük eksikliklerinin başında işe başlarken imzalamış oldukları sözleşmeleri okumamalarıdır. İş sözleşmelerinde her yıl yapılacak zam oranları ve diğer haklarla ilgili maddeler mutlaka belirtilmiştir. Sizin de iş sözleşmenizde her yıl yapılacak zam oranı belirtilmemiş ise ve ücretinizde asgari ücretin altında değilse işverenden herhangi bir zam talebinde bulunamazsınız. Asgari ücretin artması ücretinize gelen artışı sağlayacaktır.
Soru: Malülen emekli oldum. Şu an herhangi bir işte çalışmıyorum. Bir yakınım yeni açmış olduğu işyerinde danışman olarak çalışmamı istiyor. Çalışmaya başlarsam aldığım malüllük aylığım kesilir mi? (Yeşim Tekin)
Cevap: Malüllük aylığı çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybedenlere bağlanan bir aylıktır. Malülen emekli olanlar tekrar çalışmaya başlarlarsa aldıkları malüliyet aylığı kesilmektedir. Bu nedenle siz sigortalı olarak çalışmaya başlar başlamaz malüliyet aylığınız kesilir. İşten ayrılınca da tekrar sağlık kurulu kontrolü için sevke tabi tutulursunuz ve malullüğünüzün devam ettiği anlaşıldığında tekrardan aylığa bağlanabilirsiniz.
Soru: İşyerimizde 3 yıldır çalışan bir arkadaşımız işten ayrıldı. Arkadaşımız 3 yıldır izin kullanmadı. Kendi ayrıldığı için tazminat ödemeyeceğiz. Tazminatsız işten ayrılan işçiye geriye dönük izin parası ödeyecek miyiz? (Sefer Kuyu)
Cevap: İş Kanunu'na göre; iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, yani tazminat verilip verilmeyeceğine bakılmaksızın, işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir.
İşçiye çalıştığı dönem içinde kullanmadığı izinlerin toplamı kadar, yani 3 yıl çalışmış ise ve hiç izin kullanmamış ise 42 günlük ücreti tutarında izin parası ödenir.
Soru: 10.04.1972 doğumluyum. 11.12.1986 da işe girdim. 9500 iş günüm var. Ne zaman emekli olabilirim? (Rüstem Aslan)
Cevap: 25 yıl 50 yaş ve 5375 gün prim şartlarınız var. Prim tamamlanmış, yıl tamamlanmış, 10.04.2022 tarihinde de yaş tamamlanacak.
Soru: 1992 tarihinde sigortalı işe giriş tarihi olan halen çalışan 1972 doğumlu 3675 prim gün sayısına sahip biri normal şartlarda ne zaman emekli olur? 3600'den tazminat alıp işten ayrılabilir mi? (Aylin Özge Özdemir)
Cevap: Kendiniz için soruyorsanız, yani kadın sigortalılır için 20 yıl 48 yaş ya da 49 yaş ve 5525 ile 5600 gün şartları var. Bu 1992 yılındaki sigorta gününüze göre değişecek. Yıl tamam, prim eksik yaş da dolmamış. 3.600 günden emeklilik için ise 58 yaşı beklersiniz. 15 yıl, 3600 gün yazısı alın SGK'dan tazminatınızı alırsınız.
Soru: 13/7/1976 doğumluyum, 19/6/1999 tarihinde sigorta girişim yapıldı ve 5450 gün prim ödeme gün sayım var. Ne zaman emekli olurum? (Özgür Meşhur)
Cevap: 25 yıl 58 yaş ve 5975 gün şartlarınız var. 2,5 ay önce sigortalı olduğunuz için 2 yıl kazanmış durumdasınız. Yoksa 60 yaş ve 7 bin gün gerekecekti. ĞPriminizi tamamlayıp yaşı bekleyeceksiniz. Henüz yıl da dolmamış.
Soru: 31.12.1971 doğum tarihi. İşe giriş 12.04.2008. Gün sayısı 41 gün. Ne zaman emekli olabilirim? Emeklilik için ne yapmalıyım? (Mine Kara)
Cevap: 58 yaş ve 7 bin gün şartlarınız var. 41 günlük sigorta hiçbir işe yaramaz. O yüzden çalışıp primi tamamlamanız gerekiyor. Tabi yaşında dolması lazım.
Soru: 1972 doğumluyum 1.2.1995 sigorta girişliyim 11.1995 tarihinden itibaren 18 ay askerlik yaptım. 6000 gun prim ödedim ve 2 yıldır bağkurluyum. Me yapmamı tavsiye edersiniz? (Gökmen Karakuş)
Cevap: Bağ-kur'da devam ederseniz 9 bin gün prim ödemeniz gerekir. SSK'ya geçerseniz 55 yaş ve 5750 günle emekli olursunuz. Bu yüzden bağkur'daki sürenizin 3.5 yılını geçmemesi gerekiyor. Priminiz tamam. Geçerse SSK'ya geçip tekrar 3.5 yıl çalışmanız icap eder.
Soru: 01.01.1993 doğumluyum 29.04.2008 sgk girişim var 1600 civarı pirim günüm var ayrıca %50 engelli raparum var malünen emekli olabilmek için şartlar nedir? (Şaban Bahadır)
Cevap: Malulen emeklilik sonradan çıkan rahatsızlıklarla mümkün oluyor ve bunun da en az yüzde 60 raporla onaylanması gerekiyor. Yüzde 50 oranla malulen emekli olamazsınız. Tabi prim ve yıl şartları da ayrıca var. Ama öncelikle rapor önemli.
