Sabah Memurlar, okuyucularından gelen soruları yanıtladı. Sabah gazetesi ekonomi yazarı Faruk Erdem, sorulan soruları tek tek cevapladı. Tazminat alma şartları nelerdir? Emeklilik yaşı kaç? Merak edilen tüm sorular ve cevapları...
Soru: Tahsilat için bir başka ile giden bir çalışan orada mesai saatleri dışında kaza geçirirse bu iş kazası sayılır mı? Semih BAY
Cevap: Mesai saatleri dışında da olsa o şehirde şirket adına bulunduğu için bu bir iş kazası sayılır ve SGK'ya bildirilip gereğinin yapılması gerekir. İş kazası sayılması için sadece iş yerinin içinde olması şartı bulunmuyor. İşle ilgili,ya da yöneticinin emriyle dışarı çıkan bir çalışan kaza geçirirse bu iş kazası sayılıyor. Yine şirkete ait araçla evine giderken de kaza olursa bu iş kazası kabul ediliyor.
Soru: Bir firmada sigortalı olarak çalışıyorum. İki yıl sonra yaş şartım dolacak ve emekli olacağım. Geçtiğimiz yıl eşimi kaybettim. Şimdi onun maaşını alıyorum. Acaba emekli olduğumda eşimden dolayı aldığım para kesilir mi? Meltem ŞAHİN
Cevap: Ölen sigortalının geride kalan eş, çocuk, anne ve babasına belli kurallar çerçevesinde maaş bağlanıyor. Ölen sigortalının eşine maaş bağlanırken herhangi bir geliri olup olmadığına bakılmıyor. Yani çalışıyor olmanız bu maaşı almanıza engel değil. Zaten size de maaş bağlanmış. Burada aranan tek şart, ölüm tarihinde yasal evlilik bağının bulunması. Gelirinizin ölüm aylığını engellememesi durumu emekli olmanız halinde de geçerli. Yani iki yıl sonunda emekli olduğunuzda hem kendi emekli maaşınızı alabilir, hem de eşinizden dolayı ödenen ölüm aylığını alabilirsiniz. Emekli olmanız halinde maaşınız kesilmez.
Maaşınızın kesilmesine sebep olacak tek değişiklik evlenmenizdir. Yeni bir evlilik yaparsanız ölüm maaşı kesilir. İkinci evliliğinizin boşanma ya da ölüm nedeniyle bitmesi halinde ise önceki eşinizden aldığınız ölüm aylığı yeniden bağlanır.
İkinci eşinizden de ölüm aylığı alma durumu ortaya çıkarsa bu kez ikisinden en yüksek olanı tercih edebilirsiniz.
Soru: İki ayrı işte çalışma imkanım oluyor. Her iki işveren de buna izin veriyor. Bu şekilde çalışarak daha çok prim ödediğim için erken emekli olabilir miyim? Yusuf Ziya
Cevap: Sosyal güvenlik sistemimiz bir kişinin birden fazla iş yerinde sigortalı olarak çalışmasına izin veriyor. Böylece her iki iş yerinde de 30 günlük sigortanız yatırılabilir. Bu durum size 60 gün kazandırmıyor maalesef. Kaç iş yerinde çalışırsanız çalışın o ay için 30 günlük prim hesabınıza geçiyor. Ama bir yerde 20 diğerinde 10 gün çalışılıyorsa bunun toplamı 30 geçerli oluyor.
Burada iki yerden de kazanç bildirildiği için prime esas kazancınız artıyor. Bu da ileride emekli maaşınızı artırıcı bir etken oluyor. Ama çok yerde çalışıyor olmak erken emeklilik imkanı vermiyor. Yatırılan kazançların, prime esas kazanç üst sınırından (brüt asgari ücretin 7.5 katı) fazlası emeklilik hesabında kullanılamıyor. fazla yatan kısmın
Soru: Ben işe başladıktan sonra mahkemeye giderek yaşımı iki yıl büyüttüm. Ancak SGK'da emeklilik tarihim geldiğinde 2 yıl beklemem gerektiğini yaş şartının dolmadığını söylediler. Bu doğru bir uygulama mı? Murat KARASU
Cevap: Yaşı büyüttüğünüzden dolayı emeklilik talebinizin reddedilmesi doğru ve kanun gereği yapılması gereken bir durumdur. Mahkemeye başvurmanız size fayda sağlamaz çünkü bu konuyla ilgili daha önceden anayasa mahkemesi kararı var ve bu kararla 'ilk defa sigortalı olunduktan sonra yapılmış yaş düzeltmelerinin emeklilik hesaplarında geçerli sayılmamasının anayasaya aykırı olmadığı" belirtilmiştir. Bu sebeple ilk işe başladığınız tarihte kaç doğumluysanız emeklilikte de bu tarih geçerli olacaktır.
Soru: Bir firmada 4 seneden fazla süredir çalışmaktayım. İşten ayrılmak istedim fakat çıkışımı vermediler. İş sözleşmesini kendim tek taraflı feshetme hakkım yok mu? Bunu yaparsam tazminat alabilir miyim? (İSMİ SAKLI)
Cevap: İş sözleşmesini tek taraflı olarak feshetme hakkınız bulunmaktadır. Ancak elbette bunun bazı sonuçları da olacaktır.
Öncelikle ihbar yani bildirim süresine uymanız gerekiyor. Kıdeminize göre işvereninize ayrılacağınızı 8 hafta önceden bildirmeniz gerekiyor. Yoksa bu kadar sürenin parasını işverene ihbar tazminatı olarak ödemek zorunda kalabilirsiniz. Yine sözleşmenizde fesih halinde bazı müeyyideleri imza altına almışsanız bunlarda karşınıza çıkabilir. İş Kanunu'na göre, haklı bir neden olmadan feshederseniz herhangi bir tazminat alamazsınız. Ancak işten ayrılıp tazminat alabilmenin birkaç yolu da var.
Eğer haklı bir sebebiniz varsa yani İş Kanunu 24. maddede sayılan haklı fesih şartları oluşmuşsa hemen ayrılabilirsiniz. Yine eğer 9 Eylül 1999 öncesinde ilk sigortanız yapılmışsa Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan 15 yıl 3600 gün dolduğuna dair yazı alarak ayrılabilir ve tazminat alırsınız. Kadınlar evlendikten sonra 1 yıl geçmeden kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyor.
Soru: Tekstil sektöründe çalışıyoruz. Bir işçimiz 3 gündür işe gelmiyor? Evine telefon ediyoruz; cevap vermiyor. Cep telefonu da kapalı. Mazeretsiz olarak işe gelmemesi nedeniyle yarın iş müfettişleri karşısında haksız duruma düşmemek için ne yapmamız gerekiyor? Yol gösterir misiniz? Osman ALACA
Cevap: İşçiniz 3 gündür mazeretsiz olarak işe gelmiyorsa, öncelikle devamsızlığı ile ilgili tutanak düzenlemeniz gerekmektedir. Sonra noterden ya da iadeli taahhütlü posta ile işçinin sizdeki adresine ihtarname göndererek devamsızlığının nedenini araştırmanız gerekir. Size geçerli bir mazeret sunamazsa ya da bu ihtarnameye cevap vermezse devamsızlık nedeniyle iş sözleşmesini tazminatsız olarak feshedebilirsiniz. Ancak yine fesih bildirimini yazılı olarak yapmanız gerekir. .
Soru: Özel sektörde çalışan evli bir bayanım. Eşim çalışmamı istemiyor. İşten ayrılsam tazminat alabilir miyim? Neşe YILMAZ
Cevap: İş Kanunu'na göre kadın işçi evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde işten kendi isteği ile ayrılırsa kıdem tazminatını alabilir. Evlilik tarihiniz bir yılı geçmediyse işverenliğe müracaat ederek tazminatınızı alarak işten ayrılabilirsiniz. Bunun dışında eşinizin çalışmamanızı istemesi halinde işten ayrılmanız tazminat nedeni sayılmaz.
Soru: Bağ-Kur kapsamında bir şirkette ortak görünüyorum. Ancak bu şekilde uzun süre prim ödemem gerektiği ve emekliliğin uzun süreceği söyleniyor. Acaba SSK'lı olabilir miyim? HASAN ATMACA
Cevap: Evet Bağ-kur kapsamında emeklilik için SSK'ya göre daha uzun süre prim ödemek gerekiyor. Ancak mevzuatımız sizin Bağ-kur kapsamında prim öderken SSK'lı olmanızı sağlayan düzenlemeler içeriyor. Ancak burada dikkat etmeniz gereken husus kendi şirketinizin dışında çalışmanız. Yani kendi şirketinizde ya da ortağı olduğunuz şirkette SSK'lı olarak çalışamazsınız.
Fakat bir şirketin ortağı olmanızla birlikte farklı bir şirkette SSK'lı olarak çalışabilir ve prim ödeyebilirsiniz. Böylece çalıştığınız yerde ödenen primler sebebiyle SSK'lı olursunuz.
Soru: Orta ölçekli bir firmayız. İşçilerimizin yıllık izinlerini tam olarak kullandırıyoruz. Ayrıca özel durumlarda da idari izin veriyoruz. Ancak bazı işçiler için fazlaca mazeret izni talebi geliyor. Burada bir sınır var mıdır? KEMALETTİN SARI
Cevap: Yasa gereği işçilerin kıdemlerine göre yıllık izinlerinin dışında ayrıca belli durumlarda mazeret izinleri de bulunuyor. İşçinin evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü halinde üç gün, eşinin doğum yapması halinde ise beş gün ücretli izin hakkı vardır. Ayrıca yine işçilerin en az yüzde 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin hakları bulunmaktadır
Soru: 2001-2003 arasında, Ankara'da ulusal bir gazetede 27 ay çalıştım. Düşük tirajlı bir gazete olmasına rağmen gazetede muhabir olarak gazeteye üç kez ödül bile kazandırdım ama hiç sigortamın yatmadığını tespit ettim. Hala hakkım var mı, o günlerin sigortasını yatırabilir miyim? BİLGEN ECE AYDIN
Cevap: Geriye doğru tescilde 5 yıllık zaman aşımına bakılıyor. Ancak yazılarınızla çalıştığınızı ispat ederek hizmet tespit için başvuru yapabilirsiniz ama dediğim gibi zaman aşımı var unutmayın.
Soru: İş sözleşmeleri hazırlanırken nelere dikkat etmek gerekir. Bu sözleşmelerde yazan her madde geçerli midir? Örneğin, "Fazla çalışmalar için ayrıca ücret ödenmeyecektir" şeklinde bir madde konulabilir mi? (İSMİ SAKLI)
Cevap: İş yerindeki düzenlemeler, yönetmelik ve yönergeler ile iş sözleşmelerinin de kanuna aykırı olmaması gerekmektedir. Kanuna aykırı hükümler içeren sözleşmelerin bu hükümleri geçerli değildir. Sözleşmeye 'fazla çalışma ücreti ödenmeyecektir', 'tazminat ödenmeyecektir' şeklinde hükümler konulması halinde, yasaya aykırı olması nedeniyle geçerli olmayacaktır. Bu hükümlere göre yapılan işlemler de geçersiz olacaktır.
Soru: Tamamlayıcı emeklilik sisteminde ihtiyaç olduğunda para çekilecek deniyor. Bu nasıl olacak? Sait Kuru
CEVAP: 60 yaşını doldurmamış katılımcılara; ilk konut edinimi, evlilik (bir kereye mahsus), ağır hastalık, işsiz kalınması (bir defaya mahsus) (sözleşmenin nasıl sona erdiği önemli değil) sebeplerinden her biri için başvuru tarihi itibarıyla bireysel TES hesabında bulunan birikim tutarının yüzde 10'unu geçmemek üzere talebi halinde defaten ödeme yapılabilecek. Çoklu yararlanım halinde kısmi çıkış ödeme oranlarının toplamı yüzde 20'yi geçemeyecek.
Soru: Eşim 2016 SSK girişli, 1978 doğumlu ve 1450 gün primi var. Şu an her iki elinde rahatsızlık var ve ellerini kullanamıyor işe ihtiyacımız var çalışması gerekiyor. Engelli rapor oranı kaç olması ve prim gününün kaç olması gerekiyor? Emekli olması için ya da iş görememezlik raporu kaç olmalıdır? YAŞAR UÇUM
Cevap: Malulen emeklilik için yüzde 60 rapor gerekiyor ve en az 1800 gün prim. İş görememezlik parası iş kazaları sonucu oluyor.
Soru: Fazla mesai ücretleri nasıl ödenmeli? Bazen normal mesai saatleri dışında fazla çalışıyor bazen de hafta tatili günümüz olan pazar günleri fazla çalışıyoruz. Hafta tatilinde çalıştığımız mesai ücreti ile normal fazla mesai ücreti arasında fark var mı? (İSMİ SAKLI)
Cevap: İş Kanunu'na göre, haftada 6 gün çalışan işçinin 1 gün hafta tatili hakkı vardır. Hafta tatili kullandırılması zorunludur. Hafta tatilinde çalışan işçiye işverenin toplam 2,5 yevmiye ödemesi gerekir. Haftalık çalışma süresi 45 saattir. Haftada 45 saatten sonra yapılan çalışmalar fazla çalışmadır ve saat ücretinin yüzde elli fazlasıyla ödenmesi gerekir.
Soru: Haziran 1971 doğumluyum, 29 Mayıs 1991, 10 Eylül 1992 arası 15 ay askerlik yaptım. SSK giriş 1 Şubat 1994, askerliğimin kaç ayını ödersem bir yıl erken emekli olurum? Mehmet Ali Yiğit
Cevap: İşe girişinize göre 25 yıl, 54 yaş ve 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. 14,5 aylık askerlik ödeyerek 25 yıl, 53 yaş ve 5600 prim gün şartlarına tabi olabilir ve yaştan bir yıl kazanabilirsiniz. Bu durumda prim gün sayısını tamamlayıp haziran 2024 tarihinde emekli olabilirsiniz.
