SORU: Devlet memuru derneklere üye olabilir mi? Memurlar vakıflara üye olabilir mi?
CEVAP: 1982 Anayasasının "Dernek kurma hürriyeti" başlıklı 33 üncü maddesinde "Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.
Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz.
Dernek kurma hürriyeti ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.
Dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
Dernekler, kanunun öngördüğü hallerde hâkim kararıyla kapatılabilir veya faaliyetten alıkonulabilir. Ancak, millî güvenliğin, kamu düzeninin, suç işlenmesini veya suçun devamını önlemenin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin kararı, yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, bu idarî karar kendiliğinden yürürlükten kalkar.
Birinci fıkra hükmü, Silahlı Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensuplarına ve görevlerinin gerektirdiği ölçüde Devlet memurlarına kanunla sınırlamalar getirilmesine engel değildir.
Bu madde hükümleri vakıflarla ilgili olarak da uygulanır." hükmü ile herkesin dernek kurma hürriyeti olduğu belirtilmiş olup, bu hususa ilişkin usul ve esasların kanun ile belirleneceği belirtilmiştir.
04/11/2004 tarihli ve 5253 sayılı Dernekler Kanunu nda Dernek kurmaya ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
5253 sayılı Kanununun "Dernek kurma hakkı" başlıklı 3 üncü maddesinde "Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.
Ancak, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır.
Onbeş yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler.
Oniki yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.
Çocuk derneklerine onsekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar." hükmü bulunmaktadır.
Öte yandan 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda devlet memurlarının dernek ve kurmaları ile bunların yönetim ve denetim kurumlarında üye olmalarına ilişkin yasaklamaya yer verilmemiştir.
Yukarıda yer verilen hüküm ve açılmalar uyarınca; Anayasanın 33 üncü maddesi, 5253 sayılı Dernekler Kanununu ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun hükümleri uyarınca Devlet memurlarının dernek ve vakıf kurmaları ile bunlara üye olması ve vakıf ve dernek yönetim kurullarında görev almalarının mümkün bulunmaktadır.
