Nedeni tam olarak bilinmese de özellikle radyasyon ve benzen gibi kimyasallara maruziyet ile seracılığın yoğunlukta olduğu tarım bölgelerinde sıklıkla kullanılan tarım ilaçları; lösemi riskini artırıyor. Kan kanserleri arasında en bilinen tür olan lösemi, hedefe yönelik akıllı ilaçların yanı sıra hastaya özel kök hücre nakil seçenekleri sayesinde başarıyla tedavi edilebiliyor. Medstar Antalya Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Merkezi Başkanı Prof. Dr. İhsan Karadoğan, löseminin nedenleri ve belirtileri hakkında bilgi verdi...
Lösemi, birden çok hastalık grubunu ilgilendiren bir kanser türü mü?
Lösemiler, hastalığın ilerleme hızına göre akut veya kronik olarak ikiye ayrılır. Akut lösemiler hem çocukluk çağında, hem de erişkinlikte izlenirken, kronik lösemiler daha çok erişkin çağda görülür. Akut lösemiler en ürkütücü kanser çeşitlerinin başında geliyor. Son derece agresif ve hızla ilerleyen bir hastalık. Hızla tanı konulup tedaviye başlanmazsa, günler veya haftalar içinde hastaların ölümüne yol açabiliyor. Kronik lösemilerin ise seyirleri oldukça yavaş oluyor, yıllar içinde ilerleme gösteriyorlar, uzun süre sessiz kalabiliyorlar.
ENFEKSİYONLAR GÖRÜLÜR
Akut löseminin türleri nelerdir?
Akut lösemiler; akut miyeloblastik lösemi (AML) ve akut lenfoblastik lösemi (ALL) olarak iki ana gruba ayrılır. Bu iki grubun da kendi içerisinde birçok alt tipi bulunur. Sonuçta hepsi de çok hızlı ilerleyen tümör tipleridir ve uygun tedaviler yapılmadığında haftalar, hatta günler içerisinde hastanın yaşamını tehlikeye sokabilir. Bu nedenle çok kısa sürede tanı koyabilmek, alt tiplendirmeyi yapabilmek ve hızla tedaviye başlamak; hasta yaşamı açısından büyük önem taşır.
Erişkinlerde en sık görülen akut lösemi türü hangisidir?
Erişkinlerde AML, çok daha sık görülmektedir. Bu hastalık, açığa çıkan belirti ve bulgularıyla kendini çok kısa sürede belli eder. AML hastalarında kan hücrelerinin yapım yeri olan kemik iliğinin kanser hücreleri tarafınca hızla işgal edilmesi, normal sağlıklı kan hücrelerin yapımı azaltır. Bağışıklık sisteminin temel taşlarından olan ve lökosit adı verilen beyaz kan hücreleri yapılamadığından hastalarda sık sık enfeksiyon ya da ağır enfeksiyon tablosu görülür. Kanın pıhtılaşmasından sorumlu olan trombosit adını verdiğimiz kan hücreleri de yapılamadığı için çeşitli kanamalar ortaya çıkar; cilt kanamaları, diş kanamaları, mide-bağırsak sisteminden olan kanamalar veya hayati organlarda olan daha ciddi seyirli kanamalar gibi.
KARACİĞERDE BÜYÜME GÖZLENİR
Çocuklarda daha sık hangi akut lösemi türü görülür?
Akut lösemi, en sık görülen çocukluk çağı kanseridir. ALL, 15 yaş altındaki çocuklardaki lösemiler içinde yüzde 80 oranında karşımıza çıkar. Enfeksiyon, kanama ve kansızlık en sık görülen belirti ve bulgulardır. Lenf bezlerinde, dalak ve karaciğerde büyüme; ALL hastalarında daha fazla izlenir.
Akut löseminin tanısı nasıl konulur?
Akut lösemi tanısını koymak çok da zor değildir. Çünkü hastaneye başvuran bir hastaya yapılan basit bir tam kan sayımı, hastanın akut lösemi olup olmadığının işaretini verebilmektedir. Tam kan sayımında; normal kan hücre sayılarının azalması ve 'blast' adı verilen kanser hücrelerinin sayısında artış olduğu saptanarak, lösemi tanısı rahatlıkla konulabilir. Hastalığın başlangıcı kemik iliği olduğu için kemik iliğinden alınan biyopsi ile de kanser hücreleri tarafından kemik iliğinin tutulduğu görülebilir. Tanıda zor olan kısım ise löseminin hangi tip olduğunun belirlenmesidir. Bunun için günümüzde geliştirilmiş birçok yöntem bulunmaktadır. İmmun fenotipik birtakım özel boyamalar ile o hücrelerin hangi kökenden kaynaklandığı saptanabilir. Yapılan çeşitli sitogenetik ve moleküler testler ile o anormal hücrelerin genetik yapısı değerlendirilmektedir. Bu şekilde farklı tiplerdeki akut lösemiler birbirinden ayrılabilir. Löseminin alt türünün doğru belirlenmesi tedavi yaklaşımını belirlemek açısından çok önemlidir. Her alt tip için farklı tedavi seçenekleri söz konusudur. Akut lösemi tanısı konulup alt tipi belirlendikten sonra hastaların diğer kanser tiplerinde olduğu gibi risk durumları da saptanmaya çalışılır.
KRONİK TÜRÜ YAVAŞ İLERLER
Kronik lösemiler, akut lösemilere göre hangi özelliklere sahiptir? Kronik lösemiler, akut lösemilere göre daha yavaş ilerleyen ve daha iyi sonuç veren türlerdir. Olgun görünümlü olan ancak bu hücrelerin yapması gereken görevleri yerine getiremeyen hücrelerin anormal çoğalması ile ortaya çıkmaktadır. Kronik lösemilerin, kronik lenfositik lösemi (KLL) ve kronik myelositer lösemi (KML) olmak üzere iki temel alt grubu bulunmaktadır.
Lösemi oluşumunda etkisi olduğu düşünülen kimyasalların yanı sıra başka nedenlerden de söz edilebilir mi?
Hastaların çoğunda löseminin neden oluştuğunu saptamak mümkün olmamaktadır. Ana kök hücrenin genetik yapısında sonradan oluşan değişikliklerin lösemiye neden olduğu bilinmektedir. Lösemi için tanımlanmış risk faktörlerinin başında benzen gibi çeşitli kimyasal maddeler ile yoğun maruziyet yer almaktadır. Sigara, daha önce kanser tedavisi görmüş olmak, bazı genetik hastalıklar ve aile öyküsü diğer tanımlanmış risk faktörleridir.
BELİRTİLER KARIŞABİLİR
Lösemiyi, belirtileri bakımından diğer kan kanserlerinden ayıran farklı özellikleri var mı?
Lösemi vücudun tüm organlarını tutabildiği için her türlü hastalığı taklit etme potansiyeli vardır. Lösemide izlenen belirti ve bulguların aynıları iyi huylu veya kötü huylu birçok hastalıkta da karşımıza çıkar. Enfeksiyon hastalıkları, romatizmal hastalıklar ve kanamalı birçok hastalık ile lösemi belirtileri karışabilir. Lenfoma, myeloma gibi diğer kan kanserlerinin belirti ve bulguları ile de önemli benzerlikler taşır. Örneğin; en sık izlenen kan kanseri alt tipi olan lenfomalarda lenf bezlerinde şişme, dalak ve karaciğerde büyüme en sık izlenen belirti ve bulguların başında yer alır ve aynıları lösemide de izlenebilir.
LÖSEMİ ERKEKLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜYOR
Lösemi erkeklerde daha sık görülür.
Özellikle beyaz ırkta, siyah ve sarı ırka göre daha fazla ortaya çıkar.
Yetişkinlerde lösemi tanısı sıklığı, çocukların 10 katından fazladır ve yaş ilerledikçe risk de artar.
Çocukluk çağında ise 4 yaşın altında daha sıktır.
Bazı lösemilerde kısmen de olsa ailesel yatkınlık olabilir.
Özellikle Down Sendromu gibi genetik hastalıklarda akut lösemi türlerinin daha sık görüldüğü bilinmektedir.
KML oluşumunda radyasyon ve benzen gibi kimyasallara maruz kalmaktan da söz edilebilir.
Başka bir kanser için kemoterapi tedavisi görmüş olmak, sigara kullanmak ve bazı kan hastalıklarının varlığı da lösemi nedenleri arasında gösterilmektedir.
10 ÇOCUKTAN SEKİZİ TAMAMEN İYİLEŞİYOR
ABD'de her dört dakikada bir kişi kan kanserine yakalanmaktadır.
2016 yılında sadece ABD'de yeni lösemi tanısı konan hasta sayısı 60 bindir.
Akut lösemi, yüzde 35'lik oranı ile çocukluk çağında en sık görülen kanser türüdür.
Bir kadın veya erkeğe tüm yaşamı süresince lösemi tanısı konulma olasılığı yüzde 1.5 olarak tahmin edilir.
Günümüzde lösemi teşhisi konan hastaların 10 yıldan uzun yaşama oranı 70'li yıllara göre dört kat artmıştır.
2006-2012 yılları arasında lösemi hastalarının beş yıllık yaşam oranı yüzde 60 olarak saptanmıştır.
Lösemi teşhisi konan 10 çocuktan sekizi tamamen tedavi olabilmektedir.
