Bir litre kanda 400 gram serum bulunur. Kanın içinde jibrinojen denilen proteinli bir madde vardır ki, kanın pıhtılaşmasını bu sağlar.
Yalnız, kan pıhtılaşınca bunun hepsi pıhtıya geçmez, birazı da serumda kalır. Serumda fibrinojenle daha başka maddeler bulunmasa, kanın bütün bütün sıvı olan bu kısmı plâzma diye anılır. Demek ki serum kanın su kısmı değil, içinde fibrinojen gibi daha başka maddeler bulunan sıvı kısmıdır.
Bozulup kesilmiş sütün üstüne çıkan suya da serum denir. Kan bileşiminin geçişme (osmos) koyuluğunda olan tuzlu su da fizyolojik serum diye anılır. Bitkin hastalara güç kazandırmak için verilen bu serumun daha koyusuna hipertonik serum denir.
Tedavide Serum
Serumlar çeşitli hastalıkların tedavisinde ilâç gibi kullanılır. Bu, kandaki antikor denilen maddelerin hastalıklara karşı çarpışması esasına dayanır.
Hastalıklarda tedavi maksadıyla kullanılacak serumlar şöyle hazırlanır:
Önce hastalık mikropları kuvveti azaltılarak beygir, inek gibi hayvanlara aşılanır. Hayvanlar bu mikropların etkisiyle hasta olurlar, vücutlarında bu mikroplara karşı koruyucu maddeler (antikorlar) meydana gelir. Bu koruyucu cisimler yeter dereceyi bulunca, hayvanın kanı alınır, serumu ayrılır. İşte bazı hastalıklarda kullanılan serumlar, içinde koruyucu cisimleri çoğalmış bu serumlardır. İğne (enjeksiyon) ile vücuda verilen bu gibi serumlar sayesinde birçok hastalıklar iyi edilir.
Bugün başlıca şu hastalıklar için serumvardır:
Çocuk felci, boğmaca, tetanos (kazıklıhumma), kuduz, tifüs(lekelihumma), difteri (kuşpalazı), dizanteri (kanlıbasur), kangren, veba, kolera, şarbon (karakabarcık). Ayrıca, yılan sokması, akrep sokması, mantar zehirlenmesi de özel serumlarla tedavi edilir.
Serumla Aşı Arasındaki Fark
Aşılar, vücuda verilen kuvveti azaltılmış mikroplar, ya da toksinlerdir. Bu zayıf mikroplar vücuda girince kanda antikorlar meydana gelir. Antikor vücuda giren mikropları zararsız bırakmak için vücudun çıkardığı bir maddedir. Bu sayede o hastalığa karşı bağışıklık kazanılır.
Serum ise başka bir uzviyetin meydana getirdiği antikorların insan vücuduna aktarılmasıdır. Bu bakımdan, aşı, hastalığa yakalanmadan, serum ise, hastalık mikroplarını aldıktan sonra yapılır. Aşı hastalığı iyileş-tirmez, önler; serum ise hastalığı iyileştirir, yani bir çeşit ilâçtır.
