Algıda seçicilik önemlidir. Kimi zaman günlerce süren bir dosya, okuyucuda herhangi bir alaka uyandırmaz. Kimi zamansa üç ya da beş satırlık bir haber, özensiz atılmış bir başlık onlarca hatta yüzlerce okurun ilgi ve tepkisine neden olur. Geçtiğimiz hafta olduğu gibi.
Sabah'ın 29. yaşını kutladığı 20-27 Nisan 2014 haftasında okurlar iki haber nedeniyle Okur Temsilcisi'ni telefon ve e-posta yağmuruna tuttular.
Bunlardan biri 26 Nisan tarihli gazetenin ilk sayfasında yer alan "Azrail'in Unuttuğu Adam 179 Yaşında" spotuydu. Haberin 7. sayfadaki başlığı, tırnak içerisinde, şöyleydi: "Azrail Beni Unuttu."
Habere göre Hindistan'ın Varanasi kentinde yaşayan Mahashta Murasi tam 179 yaşında imiş. Bu özelliğiyle Guinness Rekorlar Kitabı'na girmiş. Kendisiyle konuşulan Murasi "Galiba Azrail beni unuttu... Sanırım ben ölümsüzüm" demiş.
Guinness Rekorlar Kitabı'nın resmi web sitesine, Twitter ve Facebook hesaplarına baktım. Murasi'nin 'Yaşayan En Yaşlı İnsan' ilan edildiğine dair bir bilgiye rastlamadım.
Gelelim madalyonun diğer yüzüne...
Haberle ilgili olarak sosyal medyada bir eleştiri kampanyası başladı. Bazı medya siteleri konuyu haber yaptı.
Okurlarımız özellikle ilk sayfadaki başlığa tepki gösterdi. Bunlardan biri olan Nazmi Ekinci'nin mektubu şöyle:
"İslam inancına göre, ölüm Allah'ın emriyle gerçekleşir. Bir insan uzun yaşadığında, bu Allah'ın (ya da Azrail'in) onu 'unuttuğu' anlamına gelmez. Gazetenizin bu İslami hakikatin hiçe sayması doğrusu beni büyük bir hayal kırıklığına uğrattı. Sadık bir okurunuz olarak, bu vahim hatanın düzeltilmesini bekliyorum."
Ömer Nasuhi Bilmen'den aynen alıntı yapmak gerekirse "Azrail, İslam inancına göre insanların ölme vakitleri gelince ruhlarını almak için görevli meleğin adıdır." Unutması ya da şaşırması mümkün değildir. Azrail'in unutması Allah'ın unutması anlamına gelir.
Bu yüzden okurlarımız bunu inançlarına yapılmış bir saygısızlık olarak gördüklerini söylediler. Tartışmada Sabah'ı savunan bazı okurlar ise bunun Murasi'nin sözleri olduğunu ve gazetenin aynen aktarmasında bir sorun olmadığını iddia ettiler. Acaba öyle mi?
Şakaya gelmeyen konular
Okur Temsilcisi olarak araştırdık. Haber geçtiğimiz günlerde Hindistan gazetelerinden İngilizce, Fransızca ve İspanyolca gazetelere yayılmış. Murasi konuşmasının orijinalinde, Azrail'den hiç söz etmemiş. Hinduizm'e inanan bir kişi olarak "Ölüm Tanrısı (Yamaraja) beni unuttu sanırım" demiş. Bir diğer kaynağa göre ise "Ölüm beni unuttu" demiş. Bu haberi aktaran İsrail, Avrupa ve ABD menşeli haber siteleri Murasi'nin söylediğini olduğu gibi vermek yerine, kendi inanışlarına göre yorumlayıp Yamaraja'yı 'ölüm meleği'ne çevirmişler. Sabah da haberi bu kaynaklardan alırken kendince değiştirmiş ve ölüm tanrısı ya da meleği yerine "Azrail" yazmış.
Herkes bilir ki dinler ve inanışlar farklı özellikler gösterir. Hinduizm bir yana Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık'ta meleklere yüklenen anlamlar bütünüyle aynı değildir. Bu yüzden, bir din ya da inanışa ait kavramları başka bir dile aktarırken dikkatli olmak gerekir. Yapılması gereken, ağızdan çıkan sözleri değiştirmeden, olduğu gibi ve bağlamını açıklayarak vermektir.
Gazeteciler içerisinde yaşadıkları toplumun dinine ve kültürüne yabancı olmamalıdır. Bilmek yetmez, o dine ve kültüre saygı göstermek gerekir. Haberi okunur kılmak kaygısıyla kendimizi ilgi çekici başlık bulma şehvetine kaptırmamalıyız. Bazı konuların ironiyle ya da latifeyle ele alınamayacağını unutmamalıyız. Aksi takdirde bu haberde olduğu gibi o dine inanan insanları incitmiş oluruz.
Bu hata bütün dinlere ve kültürlere saygılı olmak iddiasında olan Sabah'a yakışmamıştır. Okur Temsilcisi olarak okurlarımızdan özür diliyorum.
