Bilindiği gibi bir iç ya da dış şok sebebiyle hisse senedi piyasa fiyat endekslerinde bir günde yüzde 10 ve üzerinde yaşanan düşüşlere çöküş (crash) adı veriliyor. Ve bu çöküşün ardından dövize spekülatif atak başlıyor. Bu süreç, Türkiye gibi sermaye hareketlerinin serbest olduğu açık ekonomilerde yerli ya da yabancı sermayenin yurtdışına para çıkarmasıyla o ülke ekonomisinde önce mali krize, ardından ekonomik krize neden olabiliyor.
Peki niçin yaptık bu kısa açıklamayı?
Çünkü pazartesi günü Taksim olaylarından kaynaklanan bir iç şok, İstanbul Borsası'nın hisse senedi 100 endeksini bir günde yüzde 10.5 düşürdü. Ama ardından beklendiği gibi dövize spekülatif atak olmadı. Hatta salı günü hisse senedi endeksi yaklaşık yüzde 5 yükseldi. Ve bu yükseliş yabancı basının adeta dış şok yaratan haberciliğine rağmen gerçekleşti.
Çünkü yabancı basında çıkan haberler yükselen Türkiye'ye "sen dur bakalım, ekonomide böyle başarılı olamazsın, izin vermeyiz" türündendi.
Gelelim "hem iç şok ve hem de dış şoka rağmen hisse fiyat endeksindeki çöküşün ardından dövize niçin spekülatif atak olmadığı?" sorusuna... Şimdi bu sorunun cevabını verelim. Mevcut durumu değerlendiren spekülatörler Türkiye ekonomisinin temel makro ekonomik göstergelerinin sağlam olduğunu biliyor. Türkiye maliyesinin son 200 yılın en zengin döneminde olduğunun farkındalar. Bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 1.5, kamu borç yükü yüzde 36 seviyesinde. Ve Hazine'nin net dış varlıkları ilk defa 25.9 milyar dolar fazla verdi. Yine banka sermaye yeterlilik oranları istenen ölçülere uygun. Bankaların döviz açık pozisyonları da sigortalanmış durumda. İşte bu nedenle spekülatörler, Merkez Bankası'nın yeterli döviz rezervine de bakıp, dövize spekülatif atağın kendilerini zarara uğratacağını gördüklerinden fazla ileri gidemediler, atağa geçemediler. Muhtemel spekülatif atakları, Türkiye ekonomisinin son on yılda sağlam bir temele oturtulması önledi.
Anlayacağınız, sert bir iç şok ve yabancı basın aracılığıyla gelen sert dış şoka rağmen Türkiye ekonomisi kırılmadı.
Çünkü yapılan stres testlerinde, bir spekülatif atak halinde doların 2 lira 20 kuruşa kadar yükselmesi senaryosunda banka sermayeleri yeterli oluyordu.
Bu sınırın aşılması halinde sorunlar olabilecekti.
Oysa son bir hafta içinde gelen sert iç ve dış şoklara rağmen stres testlerinde tasarlanan biçimde döviz kurlarında olması muhtemel oynaklık gerçekleşmedi.
Bunun anlamı şu, demek ki ekonomi beklenenden daha sağlam temeller üzerinde duruyor. O halde Türkiye ekonomisinden endişelenmeye gerek yok.