Reklamın anlamı nedir? Bir ürünü bize anlatmak, o ürünle özdeşleşmeyi sağlamak ve doğal sonuç olarak insanların o ürünü almalarını, bilmelerini sağlamak. Reklamları değerlendirirken birçok açıdan bakmak mümkün. Reklamı hazırlayan açısından reklamın güzelliği, özelliği farklı değerlendirme ister. Reklam veren ürün sahibi için etkinliği ön plana geçer. İzleyenler içinse etkilenme düzeyleri ve bu etkilerin yarattıkları önemlidir.
Reklamda oynayan ya da izleyici olan kişiler çocuk olunca, denetim gerekir. Çocukların isteklerini erteleyememelerini kullanarak tüketimi artırmak onlar için zararlıyken, ürünü satarsa reklamı yapan ve veren için yararlı olarak görülebilir. Benzer şekilde, hiç fark ettirmeden, doğalmış gibi verilen reklam içerikleri çocukların dünyalarında değişmez yargılar yaratabilir. Örneğin çocuk, kadının rolü konusunda reklamlardan bilgi almaktadır. Reklamlarda, anneler hep temizlik yapan, yediren, yıkayan ve bunlardan çok mutlu olan kişidir. Evdeki anne modeli ile çok uyuşmayan bu modeller çocuk için kargaşadır. Reklamlarda çocukların kullanılması yine tartışılan ve denetlenmesi gereken bir konudur.
Reklamın çocuklar üzerindeki etkileri
1- Tüketimin artırılması ve zarar verecek tüketime yönlendirme.
2- Yanlış özdeşim modeli oluşturma.
3- Çocukların sosyal algılarını gelişimlerini bozacak şekilde etkileme.
4- Çocuğun reklamda amaç dışı ve uygun olmayan koşullarda meta olarak kullanılması (çocukla ilgili olmayan bir ürünün tanıtımını çocuğa yaptırmak, çocuğun bedenini istismara açık şekilde sunmak, çocuğu, gelişim dönemine uygun olmayan kıyafet, makyaj ile oynatmak.)
Geçen hafta bu son madde konusunda izlediğim bir reklamı eleştiren bir Tweet attım. Bir mobil telefon operatörü şirketinin reklamında bir yaş altı bir bebeğin ağladığını ve ağlamasının cep telefonu ile bağlanarak bebeğin önüne konulan telefondan çizgi film izlemesi ile kesilip, gülmeye dönmesi işlenmişti. Hem çocuğa yönelik olmayan bir üründe çocuk oyanatılması hem de izleyen çocuklara yanlış örnek olarak ebeveynlerinin telefonlarından çizgi film izlemenin doğru ve mutluluk verici olduğu yargısı oluşturması nedeniyle çocuğun bedensel ve ruhsal gelişimine aykırı bir reklam olduğunu yazdım.
Attığım Tweet bir hukuki tatışma da başlattı. Kim sorumlu? Öncelikle birçok erişkinin, özellikle de hukuk öğrencilerinin konuyu özümsemeleri ve savunmaları, geleceğin çocukları için umut vericiydi. Buna karşın çocuğun o yaşta telefon alamayacağı için sakıncası olmayacağını söyleyenler, bebek ürünlerinin reklamında çocuk kullanımının şart olduğunu savunanlar oldu. En ilginç itiraz ise bir avukattan geldi. Ülkemizde adil yargılanma hakkı gibi önemli konular varken, hukukçuların böyle bir konu üzerinde tartışıyor olmalarını yadırgadığını ve hatta kınadığını söylüyordu. Oysa bir ülkede her bireyin her türlü insan hakkını önemli bulmadan, bir ülkede çocuk haklarını savunmadan, onların ruhsal ve bedensel olarak sağlıklı yetişmelerini sağlayacak yasal süreçleri sahiplenmeden adaleten bahsetmek mümkün müdür?
HERKES İÇİN ADALET
Adalet sistemimizle ilgili ilk şikayetimiz herkes için aynı olmadığı, herkesin kendi inandığı düşüncenin, hakkın daha önemli olduğunu savunarak karar vermesi değil mi? Birinin önemli olması diğerini önemsizleştirir mi? Kim sorumlu sorusunun yanıtı mı? Hemen verelim; çocuğun oynamasına izin veren aile, oynatan ajans, kendi reklamı olarak kabul eden firma, izleyip umursamayan hatta ne olduğuna bakmadan beğendiğini söyleyen, şikayet etmeyen herkes, RTÜK, reklam denetleme kurulu, çocuk haklarını denetlemekle yükümlü tüm resmi makamlar...
Bu reklamda, bu sette çocuk var. Çocuk işçiliği sadece sokakların, tarlaların, atölyelerin sorunu değil. Reklamda, dizide oynamak da çocuk için zararlı. Ve çocuk hakları için reklamları da denetlemek gerekir.
