Eskiden çocuklar kendilerinden büyük kardeşlerini ya da anne-babalarını taklit eder, onların her davranışına özenirlerdi. Şimdilerde ise durum biraz farklılaştı. Magazin programlarının hayatımıza tam da orta yerinden girmesiyle birlikte artık çocuklar için pop starlar, mankenler ve magazin yıldızları bir numaralı rol model oldu. Ve bunun sonucunda da kırmızı ojeli, topuklu ayakkabılı kız çocukları ve jöleli saçları ile aktörleri aratmayan erkek çocuklarıyla karşılaşmaya başladık. Peki, özellikle 5-6 yaş civarındaki çocuklarda görülen bu durum ne kadar sağlıklı? Medical Park Göztepe Hastane Kompleksi'nden Psikolog Zeren Okçuoğlu Kadıoğlu'nun anlattıkları bu durumla karşı karşıya olan anne-babalara yol gösterecek!
5-6 yaş çocuğu…
Genel olarak 5-6 yaş civarındaki bir çocuğun sosyal, duygusal ve gelişimsel özelliklerine baktığımızda; bu yaş döneminde toplumsal kuralları öğrenmeye ve yaşıtlarıyla daha fazla ilişki kurup, sosyal anlamda çevresini keşfetmeye başladığını görürüz. 5-6 yaş dönemindeki bir çocuk gerçekle, gerçek olmayanı ayırt etmeye başlar. Toplumsal değerleri ve ahlak anlayışı yeni yeni gelişir. İyi ve kötü arasındaki farkı anlamaya başlar. Neyin gerçek, neyin hayal ürünü olduğunu ayırt edebilme kapasitesi, çocuklarda 5 yaş civarı gelişir. Bu yaş dönemindeki çocuklar ebeveyn kontrolü olmadığında, medyada yer alan bazı karakterleri taklit ederek kendilerini özellikle sosyal ve duygusal gelişimsel anlamda tehlikeli durumlara sokabilirler.
Taklit dönemi!
5-6 yaş civarındaki çocuk, çevresindeki yetişkinlerin davranışlarını ve günlük hayatta yaptıklarını dikkatle izleyerek, onların yaptıklarını özellikle oyunlarında tekrarlamaktan hoşlanır. Ebeveynleri ve yakınlarında gördüğü, ilgisini çeken kişiler, onun için birer rol modeldir. Özellikle de bu kişilerin sergiledikleri tutum ve davranışlar çevreden destek ve takdir görüyorsa aynı zamanda da dikkat çekici davranışlarsa, 5-6 yaş çocuğu bu davranışları kolaylıkla taklit edebilir. Bu durum televizyonda izlediği kişileri taklit halinde de kendini gösterebilir. Televizyonda ünlülerin yaşamlarını birçok ayrıntısıyla gösteren programlar olduğunu görmekteyiz. 5-6 yaş çocuğunun, bu yaşlardan itibaren rol modellere ihtiyaçları olur ve bu rol modelleri seçerken de rehberliğe ihtiyaç duyabilir. Ebeveynler ve çocuğa bakım veren diğer kişilerin, çocuklarının hayatına kimlerin dahil olduklarına dikkat etmeleri gerekir. Toplumda çok fazla göz önünde olan medya ve televizyon kahramanlarının renkli dünyaları, kimi zaman çocuklar için eğlenceli ve dikkat çekici davranışları, hareketleri, giysileri ve hatta konuşma tarzlarıyla okul öncesi çocukları için ilgi çekici olabilirler.
Toplum tarafından kabul edildiğini görmek, davranışı pekiştirir
Televizyonda ünlülerin yaşamlarını ve davranışlarını sıklıkla gündeme getiren magazin programlarına çok fazla maruz kalan çocuklarda zamanla bu kişilerin davranışlarını taklit etme davranışı görülebilir. Bu her zaman bir sorun olarak algılanmasa da, çocuğun kendi davranışları olmaktan çıkıp, sürekli televizyonda gördüğü, ilgisini çeken karakterler gibi davranıp, onlar gibi giyinmek, onlar gibi konuşmak istemesiyle olumsuz bir durum olarak ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda ebeveynler, çoğu zaman çocuklarının taklit ettiği davranışların, kendi davranışları haline gelmesinden yakınırlar. Bunların engellenmesi ebeveynlerin yakın takibine bağlıdır. Televizyonu tamamen yasaklamak bir çözüm değildir; önemli olan uygun programları seyredebilmeleri için çocukları yönlendirmektir. 5-6 yaş çocuğunun gelişimsel özellikleri itibariyle ahlaki normları henüz yeni gelişmekte olduğu için, neyin kabul edilebilir olup olmadığını anlamak amacıyla topluma bakar. Medyada gördüğü ünlülerin bazı davranışlarının toplum tarafından alkışlandığını ve takdir edildiğini görmek, bu kişilerin davranışlarının ve yaşam tarzlarının doğru olduğu algısını yaratabilir. Bu nedenle çocuk, bu kişileri model almanın doğru olacağını düşünebilir. Ayrıca çocuk, bu ünlü kişilerin davranışlarını taklit ettiğinde, etrafından aldığı olumlu tepkiler; çevresinde bu davranışların kabul gördüğünü, anne-babalarının ya da yaşıtlarının dikkatlerini çektiğini ve olumlu tepki yarattığını düşündürerek, yaşına uygun olmayan bu davranışların pekişmesine yol açacaktır. Medyanın yayınladıklarını kontrol etmek kolay olmadığı için, evde çocukların seyredeceklerine belirli sınırlar getirmek, yaşlarına ve gelişimsel özelliklerine uygun, eğitici programlar seyretmelerini sağlamak daha uygundur.
Anne-babalar ne yapmalı?
Medya aracılığıyla görüp tanıdığı ve taklit etmeye başladığı ünlülerin her yaptıklarını kendi davranışlarıymış gibi benimseyen 5-6 yaş çocuğunun kendi karakterini oluşturmasında ve bu abartılı benimseyişten vazgeçmesinde annebabaya büyük rol düşüyor. İşte dikkat edilmesi gereken noktalar:
Hazırlayan: Işıl Evrim AKGÜN
