Son günlerde sanat dünyasının isim vermeden paylaştığı "Beyaz kan arıyoruz." ilanının ünlü sanatçı Özkan Uğur için olduğu ortaya çıktı. Sanatçının 8 ay önce tekrar rahatsızlandığı, son üç aydır da yoğun bakım ünitesinde tedavi gördüğü öğrenildi. Entübe edilen Özkan Uğur'un vücudundaki kanserli hücrelerin temizlendiği ancak böbrekleriyle ilgili sorun yaşadığı belirtildi. Bu noktada sanatçının hayranları büyük üzüntü yaşarken entübe kelimesinin anlamını araştırmaya başladı. Entübe ne demek, edildikten sonra ne olur? Hangi hastalar entübe edilir, hastanın iyileşme ihtimali var mı? soruları bu kapsamda merak ediliyor. İşte, yanıtı…
ENTÜBE NEDİR?
Kendi başına nefes alamayan veya solunum yetersizliği yaşayan hastalarda ventilatör adı verilen cihaz (entübasyon cihazı) yardımıyla solunumun devamlılığı sağlanabilir. Aynı zamanda hava yolunun açık tutulması ile birlikte boğulmanın önüne geçilebilir ve bilinci yerinde olmayan hastalarda solunum işlevi gerçekleştirilebilir.
Entübasyon, Covid-19 enfeksiyonunu ağır şekilde geçiren hastalarla ilgili son zamanlarda sıklıkla duyulan kavramlardan biridir. Entübasyon çeşitleri arasında nazogastrik entübasyon, fiberoptik entübasyon gibi türler yer alsa da yaygın olarak kullanılan entübasyon kavramı mekanik solunum amacıyla gerçekleştirilen endotrakeal entübasyondur. Buna karşın entübasyon yalnızca Covid-19 değil zatürre, KOAH, solunum yetmezliği gibi çeşitli durumlarda da yapılan bir uygulamadır.
Solunum, vücutta hücrelerin ihtiyaç duyduğu oksijenin karşılanması ve yaşamın devam ettirilmesi için sürekli olarak devam eder. Hastanın, solunumu kendisi gerçekleştiremediği yukarıda belirtilen durumların yanı sıra anestezi altında gerçekleştirilen ameliyatlarda veya solunumu etkileyen yaralanmalarda da solunumun devam etmesi için hasta entübe edilir.
Entübasyon, bir hastanın boğazına esnek yapılı plastik bir tüpün yerleştirilmesi ile gerçekleştirilir. Bu tüpler halk arasında entübasyon aleti veya entübe aleti gibi farklı isimlerle de bilinir. Tüp, ağız veya burun yolu ile tıpta trakea olarak adlandırılan soluk borusuna uzanır. Tüp yerleştirilirken ses telleri gibi zarar görmesi muhtemel hassas dokuların görülebilmesi için laringoskop adlı cihaz kullanılır. Bu sayede işlem sırasında solunum yolu net bir şekilde görülebilir. Ardından tüp tipik olarak bir ventilasyon cihazına bağlanır ve hasta entübe edilmiş olur. Kişi nefes almakta güçlük çekmeyecek kadar iyileştiğinde entübasyon sonlandırılır ve tüp çıkarılır.
ENTÜBE OLAN HASTA İYİLEŞİR Mİ?
Bilimsel istatistiklere bakıldığında entübe edilen Covid-19 hastalarının yaklaşık olarak dörtte üçlük bölümünün hayatta kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla entübe edilen hasta için hayatta kalma olasılığının halen yüksek olduğu söylenebilir. Entübe edilen hasta için ölüm oranının entübe olmayan hastalara göre artmasında etkili olan durum aslında solunum cihazına bağlanan hastanın ağır hasta olmasıdır. Entübasyon süresince hastanın takip ve tedavi süreci oldukça önemlidir. Yoğun bakım entübe hastaların takibi için en uygun ortamdır. İyileşmeye başlayan hastalarda ventilasyon desteğinin kesilmesinin ardından hastanın genellikle bir süre daha oksijen desteği alması gerekir.
Entübasyon noktasına gelen hastalarda virüsün veya hastalık etkeninin yol açtığı diğer komplikasyonların iyileştirilmesi, hastanın hayatta kalma olasılığının artmasında en önemli faktördür. Ventilasyon cihazına bağlı kalınan süre uzadıkça hastada ölüm oranı ve ciddi komplikasyon gelişme olasılığı artar. Fakat hastalığı tedavi edilen ve uygun zamanda entübasyonu sonlandırılan hastalarda, entübasyona bağlı komplikasyonların tamamen geri döndürülebilmesi genellikle mümkündür. Hastaların cihazdan ayrılmalarının ve hatta taburcu edilmelerinin ardından bile bir süre daha oksijen desteği alması gerekir. Bu süreç içerisinde hekimi tarafından verilen önerilere hassasiyet gösteren hastalarda kalıcı hasar kalma olasılığı oldukça düşer.
Ameliyatlarda uygulanan genel anestezi sırasında entübe edilen hastalar ameliyatın bitiminden sonra ekstübe edilir. Entübe edilen hastanın uyandırılması sonrasında hem entübasyona hem de anesteziye bağlı olarak da bazı yan etkiler görülebilir. Mide bulantısı ve kusma gibi yan etkiler anestezi nedeniyle sıklıkla görülür. Boğaz ağrısı, ağız ve boğazda yara oluşumu ise entübe işlemi sonrasında yaygın olarak görülen durumlar arasındadır. Yetişkinlerin yanı sıra bebeklerde de çeşitli durumlarda entübasyon gerekli olabilir.
Tüm bu uygulamalar süresince her hastanın sağlık durumu kendine özgü olacağından süreç ve uygulamalar hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Bu nedenle entübe hasta yakınlarının yalnızca hekimlerinin önerileri doğrultusunda hareket etmelerinde fayda vardır.
