Türk tarihinin en büyük kahramanlık destanlarından biri olan Sarıkamış Harekatı, 22 Aralık 1914'te başladı ve 4 Ocak'a kadar sürdü. Rus ordusuna ve Ermeni çetelerine karşı büyük bir mücadele veren Mehmetçik, Anadolu'nun Rus ordusu tarafından işgal edilmesini engelledi. Dondurucu soğuklara rağmen geri dönmeyen kahramanlar inanç, sadakat ve fedakarlığın simgesi olarak tarihe geçti. Türk askerinin cesareti, onlara karşı savaşan Rusların ve tüm dünyanın hayranlığını kazandı.
STRATEJİK BİR HAMLEYDİ
Sarıkamış Harekatı, Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'nda Kafkas Cephesi'nde inisiyatifi ele almak ve Rus kuvvetlerini geri püskürtmek amacıyla başlattığı stratejik bir askeri hamleydi. Harbiye Nazırı ve Başkomutan Vekili Enver Paşa tarafından planlanan harekat, zor coğrafya ve ağır kış şartlarına rağmen büyük bir inançla hayata geçirildi. Doğu Anadolu'da hava sıcaklığının eksi 30 derecelerin altına düştüğü günlerde, Allahuekber Dağları'nı aşan Osmanlı birlikleri, kar fırtınaları ve tipiye rağmen ilerlemeyi sürdürdü. Ve Anadolu içlerine karşı olası bir Rus işgalini engelledi.
DÜŞMANLARININ BİLE SAYGISINI KAZANDILAR
Mehmetçiğin kahramanlığı o süreçte düşmanlarının bile saygısını kazandı. Sarıkamış'ta Rus Kafkas Ordusu'nun komutanlarından olan General Nikolay Yudeniç, hatıratlarında Osmanlı askerinin direncine özellikle vurgu yapar. Türk askerinin zor şartlar altındaki yürüyüşü için şu değerlendirmeleri yapar: "Türk askerleri, insan gücünün sınırlarını zorlayan bir yürüyüşle cepheye ulaşmaya çalıştı. Bu, askerî cesaret bakımından dikkate değerdir."
ASKERİ DİSİPLİN VURGUSU
Rus Genelkurmayı'na sunulan raporlarda, Osmanlı askerlerinin soğukta ilerlemeye devam etmesiyle ilgili şu vurgu yapılır: "Osmanlı askerleri, olağanüstü iklim koşullarına rağmen mevzilerine ulaşmak için ilerlemiştir"
İngiliz Askerî Tarihçi Edward J. Erickson ise şu tespiti yapar: "Sarıkamış'ta Osmanlı askerleri, lojistik ve iklim felaketine rağmen verilen emirlere sadakatle bağlı kalmıştır. Bu durum askerî disiplin açısından dikkate değerdir."
ENVER PAŞA'NIN PLANI DOĞRUYDU
Yine aynı General Georgiyeviç Nikolay Korsun harekatın kusursuzluğunu şu sözlerle anlatır: "Enver Paşa, Sarıkamış'ta Rus kuvvetlerini kuşatmayı hedefleyen, olağanüstü kapsamlı ve son derece cesur bir plan geliştirmişti. Teorik açıdan bakıldığında Enver Paşa'nın harekât planı doğruydu." -Rus Kafkas Cephesi subay günlükleri. 1914 Raporlarında ise şöyle bir ifade geçer: "Türk askerleri soğuktan çok emir bilinciyle hareket ediyor."
İKLİM ŞARTLARI ETKİLİ OLDU
Rus Genelkurmayı Kafkas Cephesi değerlendirme raporları ise Osmanlı ordusunun yenilgisini hava şartlarına bağlayarak, ""Türk harekâtının başarısızlığı esas olarak iklim koşulları ve lojistik sorunlardan kaynakla nmıştır."değerlendirmesi yapılır.
RUSLAR ZORLANDI TÜRKLER YÜRÜDÜ
Rus Kafkas Ordusu'nun resmi tarihçilerinden General Georgiyeviç Nikolay Korsun, Sarıkamış'ı anlatırken dikkat çekici bir noktaya vurgu yapar: Harekâtın kaderini belirleyen unsurun yalnızca silahlar değil, doğanın kendisi olduğunu belirtir. Korsun'a göre, Rus birlikleri ilerlemekte zorlanırken, Osmanlı askerleri yetersiz kıyafet ve ikmal şartlarına rağmen dağ geçitlerini zorlamıştı. Rus komuta raporlarında, Türk birliklerinin "soğuğa rağmen geri dönmeyen birlikler" olarak kayda geçtiği ifade edilir.
İNSAN SINIRI ZORLANDI
Amerikalı tarihçi Eugene Rogan, Sarıkamış Harekâtı'nı değerlendirirken Osmanlı askerinin durumuna şu sözlerle anlatır:"Sarıkamış'ta Osmanlı askerleri, insan gücünün dayanma sınırlarını zorlayan koşullarda savaşmak zorunda kaldı." KUSURSUZ VE CESUR BİR PLAN
Birinci Dünya Savaşı'nın Kafkas Cephesi'ni ayrıntılı biçimde ele alan Kanadalı tarihçi Sean McMeekin, Sarıkamış planına ilişkin :"Sarıkamış Harekâtı, son derece iddialı ve cesur bir kuşatma girişimiydi."McMeekin, harekâtın başarısızlığını askerî iradeden çok şartlara bağlar ve"Felaketin temel nedeni, doğa koşulları ve lojistik yetersizliklerdi."ifadelerini kullanır.
AKILLICA HAZIRLANDI
Birinci Dünya Savaşı üzerine çalışmalarıyla bilinen İngiliz tarihçi Hew Strachan, Sarıkamış Harekâtı'nı Kafkas Cephesi bağlamında değerlendirirken şu ifadeye yer verir: "Sarıkamış Harekâtı, askeri planlama açısından son derece iddialı, uygulama açısından ise olağanüstü zor bir girişimdi." Yine aynı isim harekatın kusursuzluğunu şu sözlerle över: "Sarıkamış Harekâtı, büyük riskler içeren ancak cesaretle hazırlanmış bir kuşatma planıydı."
ASKERİ KAHRAMANLIK ÖRNEĞİ
Avustralyalı tarihçi Peter Hart, Sarıkamış için"Sarıkamış Harekâtı, askerî cesaret ile doğa arasındaki acımasız çatışmanın sembollerinden biridir."değerlendirmesinde bulunur. İngiliz tarihçi Jeremy Salt, "Sarıkamış Harekâtı, Osmanlı askerinin karşı karşıya kaldığı en ağır cephe şartlarından birini temsil eder" ifadelerine yer verir.
