Toplumsal Tarih dergisi ağustos sayısında ilginç bir belgeyi yayınladı. Gönderen: Ankara'daki ABD Askeri Ataşeliği...
Alan: ABD Genelkurmay Başkanlığı bünyesindeki Askeri İstihbarat Bölümü... Tarihi: 4 Aralık 1944.
Belgenin konusu: II. Dünya Savaşı içinde Almanların, Türk basınını etkilemek için yaptıklarına ilişkin rapor. 'Gizli' kategorisindeki raporun temel kaynağı: Daha önce verdiği bilgilerle Amerikalıların güvenini kazanmış eski bir Alman ajanı.
Bağımsız araştırmacı Rıfat Bali'nin ortaya çıkardığı raporda dönemin önemli basın figürleri tek tek ele alınmış. Bakın ABD'li istihbaratçılar kimin hakkında ne demişler:
Cumhuriyet gazetesinin sahibi Yunus Nadi Abalıoğlu: Her ne kadar emekli olarak yaşadığı varsayılsa ve artık başyazı yazmasa da halen gazeteyi kontrol eder ve yönetir. Bir zamanlar mebustu ancak taraflı (ve Alman yanlısı) yazıları ve faaliyetleri nedeniyle emekli olmaya mecbur edildi.
Nadir Nadi: Oğlu ve şimdiki başmuharrir. Onun da Nazi yanlısı olduğu sanılmakta. Nadir şu anda babasının fikirlerini kaleme alan bir elden fazla bir şey değildir.
Cumhuriyet yazarı Abidin Daver: Alman Deniz Ataşesi Julius Seiler ile birlikte çokça vakit geçirdiği bir gerçektir. Seiler'in bu bilgi için şahsına yaptığı nakit ödeme, tahminen 25 ila 30 bin Türk lirası civarındaydı.
Ziyad Ebüzziya: Tasviri Efkar gazetesinin başmuharriri. Başyazılarının birçoğunu Seiler ile fikir teatisinde bulunduktan sonra yazardı. Almanlar, İsviçre'den altın ithal edip güzel bir kârla satması için ona şahsen yardımcı oldular.
Tasviri Efkar yazarı Peyami Safa: Fena halde içki içen bir dejenere. Ayık olduğu zaman iyi yazar. Almanlar onu sadece maaşa bağlamışlardı. Seiler kendisine ayda 1500 lira öderdi.
Rapora göre nakit ödemelerin dışında Almanlar, Türk basınına şöyle kaynak aktarıyordu:
1) Büyük ilanlar vererek. 2) En az 5 bin gazete için üç ay boyunca abone olarak.
Aslında gecikmiş bir rapor bu. Çünkü Türkiye, 2 Ağustos 1943'te, savaşı kaybedeceğini anladığı Almanya ile siyasi ve ekonomik ilişkilerine son vermişti. Yine de insanların nasıl savrulabildiğini iyi gösteriyor.
Rıfat Bali'nin yazısında daha nice isim var. Mesela Akşam'ın başyazarı, mebus ve Meclis Hariciye İşleri Komisyonu üyesi Necmettin Sadak ... Ancak yerimiz dar. Mesele ilginizi çektiyse bir dergi alıp okuyun.
Bu konuda Barry Rubin'in ' İstanbul Entrikaları' adlı kitabı da gayet güzeldir. Bugün göklere çıkarılan kimi şahsiyetlerin ne mal olduğunu görürsünüz.
