İran, zenginleştirilmiş uranyum takasının Türkiye'de yapılmasını öngören taslak metni kabul etti. Böylece İran ile Batı arasında önemli bir kriz, Türkiye'nin etkin rolü sayesinde aşılmış oldu. Dışişleri Bakanı Davutoğlu, "Yeni yaptırım için artık gerekçe kalmadı" dedi
Dünyanın uzun süredir kilitlendiği anlaşma, 18 saatlik görüşmelerin ardından İran'ın başkenti Tahran'da imzalandı. İran, Türkiye ve Brezilya'nın öncülüğünde bin 200 kilogramlık düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyumunu Türkiye üzerinden zenginleştirilmiş uranyumla takas etmeyi kabul etti. Türkiye'nin etkin rol aldığı anlaşma, dünyada da büyük rahatlamaya yol açtı. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran Dışişleri Bakanı Menuçehr Mutteki ve Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim, dün düzenlenen törende, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lulma da Silva ve İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad'ın huzurunda anlaşmaya imza attı. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, anlaşmanın ardından yaptığı açıklamada, İran'ın açık ve yapıcı bir yolda ilerlemek istediğini gösterdiğini dile getirerek, "Yeni yaptırım ve baskılar için bir gerekçe kalmadı" diye konuştu.
KANSERLİLERE DE MÜJDE...
İran, yüzde 3.5 oranında zenginleştirdiği uranyumu bir ay içinde Türkiye'ye gönderecek. Nükleer yakıt, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve İran'ın ortak kontrolünde, Türkiye'de depo edilecek. Bunun karşılığında İran'a nükleer tıp için gereken oranda zenginleştirilmiş uranyum verilecek. Tahran, zenginleştirilmiş uranyumunu, ABD, Fransa, Rusya ve Birleşmiş Milletler (BM) nükleer denetim birimi Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'ndan (UAEK) oluşan Viyana Grubu'ndan, Türkiye üzerinden teslim alacak. Anlaşma, İran'daki kanser hastaları için de müjdeli bir haber oldu. Tahran'daki nükleer tıp amaçlı reaktörün yakıtının bitmek üzere olması, kanser hastaları için tehlike çanlarının çalması anlamına geliyordu. (anlaşma maddeleri www.sabah.com.tr'de) Nihayi anlaşmanın bir hafta içinde ABD, Fransa ve Rusya ile İran arasında imzalanması bekleniyor.
Nükleer faaliyetlerini atom bombası için yürüttüğü iddialarını reddeden İran, uranyum takasının kendi topraklarında gerçekleşmesinde ısrar ediyor, Batı ise bunu kabul etmiyordu. Brezilya ve Türkiye, İran'a yaptırımların sertleştirilmesinin gündemde olduğu bir dönemde çözüm için devreye girmişti. Anlaşmaya en çok sevinen isim ise İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad oldu. Ahmedinecad, dünya güçlerine nükleer programla ilgili yeni müzakereleri başlatma çağrısı yaparak, "Nükleer takas anlaşmasından sonra şimdi '5+1 ülkeleri' (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya) İran'la dürüst ve karşılıklı saygıya dayanan müzakerelere başlamalıdır" diye konuştu. İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki ise "Zenginleştirilmiş uranyum gönderilmediği takdirde Türkiye'nin depoladığı materyali 'derhal ve koşulsuz olarak' iade etmekle yükümlü olduğunu" söyledi.
'TÜRKİYE İÇİN PRESTİJDİR'
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ramin Mehmanparast, nükleer yakıt takası anlaşmasının sağlanmasında Brezilya ve Türkiye'nin kilit rol oynadığını söyledi. Sözcü, sağlanan anlaşmanın, "İran'ın her zaman uranyumu, nükleer silahları geliştirmek için değil, barışçıl bilimsel amaçlar için zenginleştirmeyi hedeflediğini gösterdiğini" de söyledi. Bu arada tarihi anlaşmanın, Türkiye ile İran arasında sınırları belirleyen Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndan tam 371 yıl sonra gelmesi de ilginç bir tesadüf oldu.
ABD: OLUMLU AMA CİDDİ ENDİŞELER VAR
İRAN'LA varılan anlaşma, tüm dünyada geniş yankı buldu. Beyaz Saray, İran'ın takas için uranyumunu göndermesinin "olumlu bir adım" olacağını, ancak ciddi kaygıların hala bulunmaya devam ettiğini bildirdi. Beyaz Saray Sözcüsü Robert Gibbs, açıklamasında, anlaşmanın, uluslararası toplum tarafından üzerinde düşünülmeden önce, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'na iletilmesi gerektiği belirtildi. Sözcü, ABD ve uluslararası toplumun İran'ın nükleer arzularıyla ilgili ciddi endişeler taşımaya devam ettiğini kaydetti. Gibbs, "İran, nükleer programı ile barışçıl amaçlar taşıdığını, uluslararası topluma gösterecek gerekli adımları atmalı" diye konuştu. Almanya ve İngiltere "ihtiyatla" yaklaşırken, NATO olumlu bulduğunu açıkladı. Rusya Devlet Başkanı Medvedev, "Memnuniyetle karşıladık. Ne olacağını izlememiz gerekecek" " derken, İsrail kanadından gelen ilk açıklama ise "İran Brezilya'yı kandırıyor" oldu. AB Konseyi Başkanı Herman Van Rompuy "AB'nin hâlâ çok büyük endişeleri bulunuyor" dedi Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bernard Valero anlaşmanın yeterli olmadığını belirtirken, İtalya Dışişleri Bakanı Frattini beklentileri karşılayabilecek düzeyde olmadığını söyledi.
18 SAATLİK GÖRÜŞMENİN PERDE ARKASI
Duygu GÜVENÇ / BAKÜ
TÜRKİYE ve Brezilya'nın yoğun çabaları sonrasında Tahran'da 18 saat süren görüşmelerde, uzlaşmaya, "Bir hafta, bir ay ve bir yıl" şartıyla varıldı. Buna göre, İran bir hafta içinde Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'na mutabakatını bildirmeyi kabul etti. Bir ayda bin 200 kilo uranyumu Türkiye'ye vermeyi, bunun karşılığında da 1 yıl içerisinde ihtiyaç duyduğu 120 kiloluk zenginleştirilmiş yakıtı alması, İran'da ortak bildiriyle açıklandı.
SÜRE KRİZİNİ ERDOĞAN ÇÖZDÜ 
Türkiye'nin süreç içinde izlediği politika, mutabakatın sağlanmasında çok etkili oldu. "Nükleer" süreci yaklaşık bir yıldır yakından takip eden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Tahran'da müzakere masasına 16 Mayıs Pazar günü 06.30'da oturdu. Davutoğlu'nun İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Muttaki ve Brezilya Dışişleri Bakanı Amorim ile 18 saat süren müzakereler boyunca, Erdoğan ile doğrudan telefon hattı kuruldu. Erdoğan, "Takas Türkiye'de yapılmazsa Tahran'a gitmem" dedi. Davutoğlu, pazar günü saat 17.00 sularında Erdoğan'ı arayarak mutabakatta kritik eşiğin aşıldığını belirtti. 10 maddelik mutabakat metnine takasın Türkiye'de gerçekleşeceği ifadesi girdi. Davutoğlu'ndan gelen bu telefondan sonra Erdoğan ANA uçağına kalkış için hazırlık talimatı verildi. Muttaki ile Davutoğlu arasındaki görüşmelerde en büyük sorunu, Viyana Grubu'nun zenginleştirilmiş uranyumu vermemesi halinde uranyumun geri dönüşü oluşturdu. Davutoğlu, Muttaki'yi "Emanetin değerini biliriz. Emanet bizde kutsaldır" sözleriyle ikna etti. Bunun üzerine mutabakat metnine, İran'ın talebi halinde Türkiye'nin "şartsız" olarak uranyumu iade etmesini öngören 8'nci madde eklendi. Erdoğan'ın dün sabah saatlerinde Brezilya Devlet Başkanı Lula, İran Cumhurbaşkanı Ahmedinecad ile yaptığı görüşmede son anda pürüz çıktı. Mutabakata karşın İran, zaman ile ilgili bölümü yeniden müzakereye açmak isteyince, Başbakan Erdoğan metni savunarak, "Süre koymazsak buradan sonuç çıkmaz'' dedi ve Ahmedinecad'ı ikna etti. Buna Lula da destek verdi. Böylece mutabakat metninin en kritik 6. ve 7'nci maddesinde uzlaşma sağlandı.
BAŞBAKAN: YEDİ EMİN ROLÜNÜ ÜSTLENECEĞİZ...
BAŞBAKAN Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin nükleer silahlara karşı olduğunu, tüm Ortadoğu'nun nükleer silahlardan arındırılması gerektiğini belirterek, sivil amaçlı nükleer enerjinin her ülke için bir hak olduğunu söyledi. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva'nın katıldığı üçlü zirvede konuşan Erdoğan, "Söz konusu adım aynı zamanda Türkiye ile İran arasında karşılıklı güveni de ortaya koymaktadır'' dedi.
KİMSE GOCUNMASIN
"Ülkelerin sivil amaçlarla nükleer enerjiye sahip olması da uluslararası hukukun teminat aldığı bir haktır. Bundan da kimsenin gocunmaması gerekir'' diyen Erdoğan, "İran'ın da bu çerçevede sivil amaçlı nükleer enerjiye sahip olma hakkı elbette vardır'' ifadesini kullandı. Başbakan Tayyip Erdoğan, Bakü'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile düzenlediği basın toplantısında da Türkiye'nin "yedi emin" rolü üstleneceğini belirterek, "Uluslararası Atom Enerji Kurumu bu işin adeta idarecisi durumunda olacak. Tüm dünya sürece destek vermelidir. Dünya olumlu yaklaşım gösterirse, yaptırım söz konusu olmayacaktır" dedi.
BREZİLYA BASINI: ERDOĞAN ROL ÇALDI AP: İran en azından geçici olarak elindeki zenginleştirilmiş uranyumdan vazgeçmek zorunda kalacak. İran'ın yakıt çubuklarını uranyumu gönderdiği anda alıp almayacağı henüz net değil. Estado de Sao Paolo (Brezilya): Brezilya devlet başkanı pazar günü bir anlaşmaya varıldığı konusunda açıklama yapmadı. Brezilyalılar ile İranlılar anlaşmanın bugün, yani pazartesi günü duyurulmasına karar vermişlerdi. Erdoğan bir gün öncesinden açıklama yaparak Lula'nın rolünü çaldı. Financial Times (İngiltere): Bu anlaşma atom programı nedeniyle Tahran ile Batı arasında yaşanan gerginliği sona erdirebilir. New York Times (ABD): Tahran ile bir uzlaşı BM'de İranlılara yeni yaptırım çabalarını baltalayabilir. Obama yönetimi makul olmayan katı bir çizgi benimsemiş gibi görülebilir. HAARETZ (İsrail): "Türkiye ve Brezilya bir güven uçurumunu doldurmayı başardı. Ancak anlaşma, ABD için tahmin edici olacak mı" sorusunu gündeme getirdi.
'TÜRKİYE KÜRESEL GÜÇ'
İNGİLTERE'NİN saygı gazetelerinden Guardian yazarı Stephen Kinzer, uranyum anlaşmasında Türkiye ile Brezilya'nın rolünü değerlendirdiği makalesinde iki ülkenin yeni küresel güçler olduğunu ifade etti. Yazar iki ülkenin görüşme sürecine ustaca dahil olmasının Washington'da yaygın olan "İran, yalnızca yaptırımlarla ödün verir" yaklaşımına darbe vurduğunu da kaydetti.
URANYUM, ÇELİK FIÇILARDA GELECEK
İRAN'LA nükleer takas anlaşmasının imzalanmasının ardından gözler, Türkiye'ye getirilecek zenginleştirilmiş uranyuma çevrildi. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) yetkilileri hazırlıklar için şimdiden kolları sıvadı. Enerji Bakanlığı yetkilileri Türkiye'de uranyumun İstanbul Çekmece ve İTÜ Enerji Enstitüsü'nde rahatlıkla depolanabileceğini, 1 hafta içinde de İran Atom Enerjisi Kurumu ile irtibata geçeceklerini söyledi. Uranyumun çelik fıçılarla Türkiye'ye getirilmesi planlanıyor. Olası tepkime ihtimaline karşı ise çelik fıçıların etrafının kurşunla kaplanması gündemde... Yetkililer, Türkiye'nin talep edilen uranyumu depolayabilme kapasitesinin olduğuna işaret etti. İTÜ Nükleer Bölüm Başkanı Prof. Ahmet Bayülken de İran'dan getirilecek uranyumun silah olarak kullanılmaya elverişli olmadığını belirterek, "Gelecek uranyumun yüzde 2-3 oranında. Silah olarak kullanılması için bu oranın yüzde 90'a çıkması lazım. Takasın Türkiye'de yapılması, nükleer güç olmak isteyen Türkiye'ye önemli puan kazandırır" yorumunu yaptı.
