Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Birleşik Krallık'ın İstanbul'un Baltalimanı semtinde 1838 yılında imzaladığı bir ticaret antlaşmasıdır. Bu antlaşmanın en önemli özelliği Birleşik Krallık'a verilen imtiyazlardır. Bu nedenle Baltalimanı Antlaşmasının maddeleri pek çok tarihçinin incelemek istediği maddelerdendir. Buna ek olarak Baltalimanı Antlaşması önemi ve tarihi de özellikle tarih dersi alan öğrencilerin karşılaşabileceği sorular arasında yer alır.
Baltalimanı Antlaşması Önemi ve Tarihi
Baltalimanı Ticaret Antlaşması, 16 Ağustos 1838 tarihinde, İstanbul'un Baltalimanı semtinde Osmanlı İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında imzalanan ticaret antlaşmasıdır.
Baltalimanı Antlaşması Osmanlı Devleti'nin İngiltere'ye pek çok yönden ekonomik imtiyaz vermesini sağlayan bir antlaşmadır. Bu antlaşma yerli işletmeler kepenk indirmek zorunda kalmıştır. Daha çok saniyeleşen bir devlet olan İngiltere için bu antlaşma oldukça karlı olmuştur. Osmanlı neredeyse İngiltere'nin sömürgesi haline gelmiştir. Pek çok yazar ve tarihti tarafından bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin sonunun geldiği düşünülmektedir.
Baltalimanı Antlaşması Maddeleri
Baltalimanı antlaşmasının maddelerinden bazıları şu şekildedir:
Baltalimanı Antlaşması Nedeni
Osmanlı 1826'dan beri kendi ihtiyacı olan yerli hammaddelerin yabancı tüccarlar tarafından ihraç edilmesini engellemek amacıyla yed-i vahid (tekel) sistemini uygulamaya başlamıştı. Bu sistem Britanya'nın çıkarları ile ters düşmesi sebebiyle kendilerine ayrıcalık verilmesi için Osmanlı'ya baskın yapıyorlardı. Baltalimanı Antlaşması, 1838 yılında ekonomik ilişkilerin yoğun olduğu bir dönemde imzalanmıştır.
Mustafa Reşit Paşa, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa'nın çıkardığı isyanı bastırmak için İngilizlerden yardım istemiştir. Bu yardıma karşılık olarak, Büyük Britanya'ya ticari açıdan büyük ayrıcalıklar tanıyan bir ticaret konvansiyonu Baltalimanı'nda devlete ait olan yalıda imzalanmıştır. Konvansiyon 8 Ekim 1839'de Kraliçe Viktoria, bir ay sonrasında Sultan 2. Mahmut tarafınca onaylanmıştır.
Baltalimanı Antlaşması Sonuçları
Britanya vatandaşlarının Osmanlı sınırları içerisinde ticaret yaparken Osmanlı vatandaşlarından bile daha az vergi alacaklardı. Örnek olarak; Selanik'ten İstanbul'a herhangi bir mal gönderen Müslüman tüccar transit gümrük vergisi öderken Britanyalı tüccar bu vergiden muaf olmuştu.
1838-1841 yıllarında da buna benzer antlaşmalar Osmanlı ile Fransa, İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Belçika, Danimarka ve Portekiz Devletleri ile de imzalandı. Kapitülasyon sistemini sağlamlaştıran bu antlaşmalar Osmanlı sanayisine büyük darbe vurdu. Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer devletlere borçlanmasına yol açtı ve mali olarak çöküşü hızlandırdı. Sonuç olarak Baltalimanı Antlaşması Osmanlı'nın mali çöküşüne, ülkenin borca girmesine, işsizliğini artmasına neden olmuştur.
