GÜNLÜK İŞLEMCİLERİ HATIRLAR MISINIZ? Teknoloji hisselerinde büyük bir furyanın olduğu, Nasdaq borsasının bir budala kumarhanesine döndüğü ve bir şempanzenin bile yükselen hisseleri tahmin edebildiği on yıl önce onlardan geçilmezdi. O adamları duyduğunuzda (evet, neredeyse hepsi erkekti) merak ederdiniz: Bu şekilde para kazanılır mı? Cevap evetse, biz niçin hâlâ düzenli işlerde çalışıyoruz? Bu soruların aklınızı kurcaladığı günler çok geride kaldı kuşkusuz. Hatta internet sektörünün çöküşünden ve son küresel bunalımın yaşanmasının ardından, günlük işlemcilerin neslinin tükendiğini, Amerikan kapitalizminin kanunsuz ormanında böyle bir türe yer kalmadığını bile sanmış olabilirsiniz. Gelgelelim bazı rüyalar bitmek bilmiyor. Evinizde iç çamaşırınızla oturarak piyasalarda vurgun yaptığınız hayalini gerçek hayattan bir kesit olarak görürsünüz. Eğer Andy Lindloff'un yerindeyseniz, belki iç çamaşırlarınızla değil, ama kot pantolon ve desenli siyah gömleğinizle de bu düşleri görebilirsiniz. Lindloff, geçenlerde sabah kahvesini yudumlayıp bilgisayar ekranına bakıyor ve, "Bankalarda tatlı bir çıkış var" diyor. "Avrupa bankalarındaki yükseliş bize de sıçrayabilir. Bank of America izlenmeye değer." 49 yaşındaki Lindloff, San Diego'nun hemen kuzeyinde, "sörfçü cenneti" olarak bilinen bir kentteki evinin salonunda oturuyor. Kızının oyuncakları arasında tek başına görünüyor. Fakat aslında yalnız değil. Kulaklıklı telefonundan Today Trader adlı şirketteki ortağı Steve Gomez'le konuşuyor. Today Trader, web sitesindeki ifadeyle, "sanal teknoloji yardımıyla işlemcilerin başarıyı bulmalarına destek veren" iki yıllık bir internet kuruluşu. Ayda 199 doları gözden çıkaran potansiyel işlemciler, Lindloff'un bilgisayar ekranını canlı ve gerçek zamanlı olarak izleme imkânı buluyor. Ayrıca hem onun hem de Gomez'in sabah boyunca kesintisiz sundukları yorum ve tavsiyelerden yararlanıyorlar. Bu fatura, iki emektar borsacının gözünden gelişmeleri izlemenin bedeli olarak kesiliyor. Bu daha çok pilotlara kulak misafiri olurken kumanda paneline bakmak gibi bir şey. Klavyedeki durmak bil meyen tıkırtılar da artık işin bir parçası. Piyasaların açıldığı saatte 21 abone siteye bağlanmış durumda. Aracısız borsacılıkta yeni bir cephe bu. Today Trader ve benzer firmalar henüz küçük girişimler ve takip edenlerin sayısı da az. Fakat 2010 itibariyle internette ne kadar katılımcı özellik varsa (YouTube, Twitter ve web konferans hizmeti sunan GotoMeeting gibi şirketler) hepsinden yararlanıyorlar. Piyasalara duyulan öfkenin de onlara yararı olmuş. 2008 sonu ve 2009 başındaki acı çöküş birçok insanın canını yakmıştı. Fakat daha güvenli bir yol izleyip yıllar önce endeksli fonlardan alanlar da pek kâr etmiş sayılmazlar. En popüler endeks Standard & Poor's 500'e bakın: 1999'da 1000 dolar yatırmış olanların hesabındaki para bugün bunun biraz altında. Günlük işlem yapanlarda büyük bir artışın yaşandığı günlerin eski sloganı "Profesyoneller yapabiliyorsa biz de yapabiliriz" idi. Bugünkü slogansa, "Profesyonellerden beter olamayız." 20 bin katılımcının düzenli "tweet" mesajlarıyla borsa tüyolarını ve anlık finans haberlerini bir araya getiren StockTwits'in kurucu ortaklarından Howard Lindzon, "Bireysel yatırımcılarının çok akıllı olmadıkları şeklinde bir görüş var" diyor. "Oysa kurumsal yatırımcıların da pek akıllı olmadıkları meydana çıktı. Onların yüzünden neredeyse hepimiz mahvoluyorduk." Fakat Lindloff'un tecrübesinden de anlaşılacağı üzere, günlük işlem trenine atlayacaksanız emniyet kemerinizi takmanız iyi olur. Lindloff öğle arasına kadar 17 işlemde yaklaşık 44 bin kâğıt alıp satacak. Önce zayıf bir açılış yaparak 500 dolar kadar kaybediyor. Ancak Rackspace Hosting adında bir şirkete oynadığı vakitli bir kumar ("Ne iş yaptıklarını hiç bilmiyorum" diyor) ve Applied Materials, Eagle Bulk Shipping ve birkaç kuruma daha yaptığı hızlı bir yatırımla durumu düzeltiyor. Kulaklığını çıkararak, "210 dolar artıdayız" diyor. Komisyonları çıkaracak olursak, 60 dolar kazanıyor. ABD'de halen kaç günlük işlemcinin aktif olduğunu söylemek zor. Aracı kurumlar müşterilerinin faaliyet ve istatistiki bilgilerini takip ediyor ama bu verileri paylaşmaya yanaşmıyor. Charles Schwab adlı aracı kurumdan öğrenebildiklerimizse, günlük işlemcilerin erkek ağırlıklı oldukları ve her 100 bin dolar başına gerçekleşen işlem sayısının 2000 yılındakinin yarısından az olduğu. Oysa bu rakam bile yüksek görünüyor. Gomez'le Lindloff, günlük işlemciliğe 1990'ların sonunda başlayıp hiç ara vermeyen küçük bir azınlığın üyeleri. Daha önce Gomez müşterilere depo kiralayan bir şirkette yöneticilik yapıyordu. Fakat mesai saatlerinde borsa işlemlerinden kendini alamadığı için aklını işe vermekte zorlanıyormuş. Lindloff da bir Isuzu yetkili satıcısında yıllarca çalıştıktan sonra Edward Jones finansal aracı kurumu adına çat kapı müşteri ziyaretleri yapmaya başlamış. Bu işi de 3 ay sonra bırakmış. "Borsada kâğıt alıp satmak istediğimi biliyordum" diyor. Peki, ne kadar iyiler? Gomez'in kendinden daha yetenekli olduğunu söylediği Lindloff, son on yıldaki ortalama kazancının yılda 100 bin ila 120 bin dolar olduğunu aktarıyor. Ve durgunluğun en kötü zamanlarında bile bundan şaşmamış. Masraflarını düşük tuttuğu sürece rahat bir hayat sürüyor, ama lüks içinde yaşadığı da söylenemez. "Ticari hesabımda her gün 80 bin ila 100 bin dolar tutuyorum," diyor ve ekliyor, "Günlük harcamalarımı da oradan yapıyorum." Gomez'le Lindloff'un olasılık hesabına meydan okuyan bir performans sergiledikleri kesin. Çünkü araştırmaların ezici bir çoğunluğu hep aynı sonucu gösteriyor. Akademik bir makalenin unutulmaz deyişiyle, borsada al-sat yapmak servetiniz için zararlıdır. Kaybedenlerin sayısı kazananlardan çok daha fazla. Tam olarak ne kadar daha fazla olduğunuysa Tayvan'da yürütülen ve şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı araştırmalardan biri olan bir çalışma açıkça ortaya koyuyor. Tayvan Borsası bilgi paylaşımına açık olduğu için bu tür araştırmalar için ideal. Yakında yayımlanacak olan çalışmanın yazarları 1992'den 2006'ya kadar on milyonlarca işlemi incelemiş ve aktif al-satçıların yüzde 80'inin para kaybettiğini görmüşler. D a v i s Ca l i f o r n i a Üniversitesi'nde finans profesörü olan ve çalışmanın yazarlardan Brad M. Barber, "Daha önemlisi, günlük işlem yapan insanların geçmiş performanslarına baktığımızda yalnızca yüzde 1'inin kârlı bir sicili olduğunu gördük" diyor. Çalışmaya göre işlemcilerin yüzde 99'u ise kısa dönem kâra geçmişler ama uzun dönemde kazandıklarının hepsini kaybetmişler. Makul bir başarı yakalayanların bile kazançları işlem komisyonu ve vergileriyle eriyip yok olmuş. Barber, "Aktif bir şekilde günlük işlem yaparak para kazanmak mümkün değil" diyor. "Ancak çok küçük bir kesim iyi işler çıkarabiliyor. Fakat yine de herkes o yüzde 1'lik grubun içinde olacağını sanıyor." O halde insanlar niçin bunu sürdürüyorlar? Cal i fornia'daki Santa Clara Üniversitesi'nde finans davranışları profesörü, yatırımcıların zihin yapıları hakkında "Açgözlülüğün Ve Korkunun Ötesinde" adlı kitabın yazrı Hersh Shefrin, "Bunu teknik olarak heyecan arayışı şeklinde tanımlayabiliriz. İnsanlar alım satım yapmayı seviyorlar" diyor.
