BALTIMORE - Doktor Victoria Giffi kendisini dikkatle dinleyen doktor ve tıp öğrencilerinden oluşan dinleyici topluluğuna, "Hasta, halkını acımasızca terörize eden totaliter bir devlet kurdu" dedi. Hasta, 54'üncü yaş gününe üç ay kala, 21 Ocak 1924'te, akşam 6:50'de aniden öldü. Ölüm sebebi: Ağır bir beyin kanaması (inme). Giffi, klinik-patolojik bir konferansta (tıp fakültelerinde sık sık yapılan ve bir patoloğun klinik gözlemlerin ışığında gizemli bir ölümü çözdüğü toplantı) konuşuyor. Bu kez söz konusu hasta Vladimir İlyiç Lenin. Lenin görece genç bir yaşta niye ölümcül bir beyin kanaması geçirdi? Maryland Üniversitesi Tıp Fakültesi daha önce Florence Nightingale, Büyük İskender, Mozart, Beethoven ve Edgar Allen Poe'nun ölümlerini incelemişti. Bu sefer Lenin'in ölümünün arkasındaki gizemi çözmek için Los Angeles'taki California Üniversitesi'nden nöroloji ve nöropatoloji Profesörü Harry Vinters ile St. Petersburg'dan tarihçi Lev Lurie de konferansa çağrıldı. Vinters, Lenin'in bebekken kafasının çok büyük olduğunu ve bu yüzden sık sık düştüğünü belirtti. Annesi, kafasını sürekli yere çarpan Lenin'in zihinsel engelli olduğundan endişeleniyormuş. Yetişkinliğinde o döneme özgü hastalıklar geçirdi: Tifo, diş ağrısı, grip, acı verici bir cilt enfeksiyonu. Yoğun stres altındaydı, bu da uykusuzluk, migren ve karın ağrısına yol açıyordu. 48 yaşındayken bir suikast girişiminde iki kez vuruldu. Bir kurşun köprücük kemiğine, diğeri boynuna saplandı. Her ikisi de çıkarılmadı. Babası da 54 yaşında ölmüştü, onun da ölüm sebebinin beyin kanaması olduğu söyleniyor. Yedi kardeşinin çoğunun genç yaşta öldüğü biliniyor. Lenin'in sadece üç kardeşi uzun yaşadı. Bir kız kardeşi 71 yaşında inmeden, diğeri 59 yaşında kalp krizinden ve bir erkek kardeşi 69 yaşında kalp çevresinde şiddetli göğüs ağrısına tekabül eden ve günümüzde anlamı muğlâklaşmış arkaik bir terim olan stenokardiyadan öldü. Lenin, ölümünden iki yıl önce, kendisini elden ayaktan düşüren üç inme geçirdi. Son gün ve saatlerinde de şiddetli nöbetler geçirdi. Ölümcül inmenin sebebi neydi? Vinters's göre, ipuçları Lenin'in aile tarihinde. Kendisinden uzun yaşayan kardeşlerinin kalp-damar hastası olduğunda dair kanıtlar var. Babasının da Lenin'inkine çok benzeyen bir hastalıktan öldüğü belirtiliyor. Vinters, Lenin'de kalıtsal olarak yüksek kolestrol geliştirme eğilimi bulunabileceğini, bunun da kan damarlarını tıkayarak inmeye yol açmış olabileceğini söylüyor. Ve tabii stres de var ki, damarları t ıkanmış kişiyi hızla inmeye sürükleyebiliyor. Ama nöbetler tarihi açıdan çok önemli bir gizem. İnme geçirmiş bir hastada şiddetli nöbetlerin son derece alışılmadık olduğunu söyleyen Vinters ekliyor: "Hemen her tür zehir, nöbet geçirilmesine yol açabilir." Lurie de, Lenin'in doğrudan ölüm sebebinin kuvvetle muhtemel zehir olduğunda hemfikir. Peki, en muhtemel fail kim? Sovyetler Birliği'ne hükmetmesinin önünde en büyük engel olarak Lenin'i gören Stalin. Lurie, "Lenin, 1921'den 1924'teki ölümüne kadar her geçen gün kendini daha da kötü hissediyordu" diyor. Lenin, Aleksey Maksimoviç Gorki'ye, "Öyle yorgunum ki, hiçbir şey yapmak istemiyorum" diye yazmıştı. Yorgunluğuna rağmen Stalin'e karşı siyasi bir saldırı planladığı da biliniyor. Stalin de durumun farkındaydı. Ayrıca Stalin'in 1923'te Politbüro'ya yazdığı bir notta Lenin'in çektiği acıdan dolayı intiharına yardımcı olunmasını istediğini belirtti. Notta, "Vladimir İlyiç'e güvence verilmesini ve gerekirse son arzusunu tereddüt etmeden bizzat yerine getireceğimin bildirilmesini istiyorum" diyor Stalin. Stalin daha sonra bunu yapamayacağını belirtmiş. Ancak Lurie, Stalin'in son derece gaddar olduğunu ve Lenin'i zehirlemiş olabileceğini düşünüyor. Vinters, Lenin'in ana ölüm sebebinin aşırı yüksek kolestrolün yol açtığı inme olduğuna inanıyor. Ancak özel bir emirle Lenin'in dokularında zehir araştırması yapılmaması emri verildiğini de not düşüyor. Haliyle gizem çözülemiyor. Peki, ya o dönemde kolestrol düşürücü ilaçlar olsaydı, Lenin inme geçirmeyebilir miydi? Vinders, "Evet. Suikasta kurban gitmediğini farz edersek, Lenin 20-25 yıl daha yaşayabilirdi. O zaman tarih tümüyle farklı olurdu" diyor.
GINA KOLATA
