Üst kurullar görünmez elin somutlaşmış hali olacaktı ama uzun süredir siyasetçi özerk kurulları aşındırdı. Bunda siyasi hesapların büyük etkisi var. İşte en eski üst kurullardan biri olan Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu (EPDK). Kurumsallaşmaya doğru giden bir şemaya sahip. Lakin geçen ay yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu şemaya yeni bir ortak getirdi. Enerji Bakanlığı yeniden denetimci. Oysa ne üreticiler ne de dağıtıcılar böyle iki başlı bir yapıyı talep etti.
Salı akşamı bir araya geldiğimiz Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (Elder) Başkanı Nihat Özdemir dedi ki: "Dağıtım özelleştirmesinde vatandaşın yeni duruma alışmasında birtakım sıkıntılar yaşandı. Hizmetin yaygınlığından dolayı vatandaş derdini muhtara, milletvekiline, bakanına yansıttı. Siyasetçi de geçiş sürecinin sağlıklı yürümesi adına bir düzenleme ihtiyacı duydu. Bunun geçiş dönemi yaklaşımı olmasını bekliyoruz."
***
Net yanıt, geçen hafta yayınlanan elektrik dağıtım hizmetlerini denetleyecek yönetmelik ve tebliğle geldi. Denetimin nasıl yapılacağı ayrıntılı düzenlenmiş. Ana rol Enerji Bakanlığı'nda. Sıkı denetimi her yıl oluşturulacak bir komisyon kanalıyla bakanlık yapacak. EPDK'ya biçilen rol belli: Yaptırıma ilişkin kararı verecek. EPDK, Yeşilçam filmlerindeki "
kötü adam"ı oynayıp,
noter gibi çalışacak.
Madem ki bakanlık denetimci, neden dağıtım özelleştirildi? Teknik ve mali zorunluluktan dolayı. AB uyum sürecinin enerji direktifinde, sektörün topyekûn liberalizasyonu söz konusu. Hani nerede serbest piyasa?
***
Yakında AB "enerji faslı"nı açacak. Türkiye'de 21 elektrik dağıtım bölgesi var.
13 bölge özelleştirildi. Devir sözleşmesi tamamlanmayan 4 bölge dahil
13 milyar dolar gelir sağlandı. Geçen yıl
242 milyar kilowatt/saat elektrik üretildi. Özeleştirilen şirketler 2011-2015 döneminde
8.5 milyar lira yatırımı taahhüt etti. Geçen iki yılda bunun 2.2 milyar lirası gerçekleşti bile...
"Ulusal tarife" tıkır tıkır işliyor. Yatırımların tümü de tarife yoluyla vatandaştan tahsil ediliyor. EPDK ne yapsın? İşi sıkı tutuyor. Denetime IMF kriteri gibi performans kriteri koydu. Hedef, sokak aydınlatması, tarımsal sulama, kesintiler gibi sorunları çözüp, kayıp kaçağı önleyerek 2015'te maliyet bazlı bölgesel tarife sistemine geçmek.
***
Elektrikte kurulu gücümüz
58 bin megawattt. Kayıp kaçak oranı ise
yüzde 15. Bu da
30 milyar kw/ saat elektrik ve
6 milyar TL demek. Kayıp kaçakta rekor yüzde 72 ile
Dicle Elektrik Dağıtım'da. Yüzde 54'le ikinci sırada Vangölü var. İki dağıtım şirketi devre dışı kaldığında sistemin kayıp kaçağı
yüzde 9'a iniyor. Sözü uzatmayalım. Kaçak elektriğe "âkıl adam" gerekiyor.