8 Eylül'de Fas'ta gerçekleştirilen belediye ve meclis seçimleri tahmin edilemeyen sonuçlar ortaya çıkardı. 2011 yılından bu yana birden çok koalisyon hükümetine liderlik eden ve Mecliste en fazla sandalye ile temsil hakkına sahip olan Adalet ve Kalkınma Partisi (PJD) seçimlerde düşük bir performans sergileyerek bir önceki dönemki 125 sandalyesinin sadece 13'ünü koruyabildi. Nihai sonuçlara göre seçimlere katılım oranının %50,18 ile geçmişe göre daha yüksek olduğu gözlemlenirken Mecliste Kraliyete yakın partilerin daha fazla sayıda sandalye kazandığı dikkat çekmektedir.
Seçimler sonrasında, meclisteki 395 sandalyenin 102'sini alan ve Kral VI. Muhammed'e yakın bir isim olan milyarder iş adamı Aziz Ahnuş liderliğindeki Ulusal Bağımsızlar Topluluğu (RNI) birinci parti oldu. 87 sandalye ile Kral VI. Muhammed'in danışmanı Fuad Ali el Himma tarafından kurulan bir önceki meclisin ana muhalefet partisi Asalet ve Çağdaşlık Partisi (PAM) ise ikinci parti olarak seçimlerden çıktı. 81 sandalye ile ülkenin kurucu partisi ve Kraliyet yanlısı İstiklal Partisi ise diğer iki partinin ardından üçüncü parti oldu. Diğer partilerden ise Sosyalist Birlik (35), Halk Hareketi (29), İlerleme ve Sosyalizm (21), Anayasal Birlik (18) ve Adalet ve Kalkınma (13) şeklinde seçimi tamamladılar.
Seçim sonuçlarına bakıldığında Arap halk hareketleri sonrası halkın desteğini alan PJD'nin eski güçlü pozisyonuna oranla zayıfladığı ve Fas Meclisinin büyük ölçüde Kraliyet kontrolüne girdiği gözlemlenmektedir. Tahminlerin aksine PJD'nin seçimlerde böylesine bir sonuç almasının arka planında birden çok neden bulunmaktadır. Bunlardan birisi, Saadeddin Osmani'nin genel başkan olmasıyla birlikte PJD'nin 2016'dan itibaren Kraliyetin politikalarına karşı aktif siyaset izleyememesidir. Bir diğeri bölgesel anlamda Arap halklarının karşı çıktığı bir hamle olan İsrail ile normalleşme anlaşmasını imzalamasıdır. Bir diğer sebep ise Kovid-19 salgınının neden olduğu sosyo-ekonomik problemlere karşı kesin çözümlerin hayata geçirilememiş olmasıdır.
Kraliyet, Mart 2021'de seçim yasasında değişikliğe gitmiş ve kırsal kesimlerdeki aday sayıları arttırılarak yerel idari birimlerin önde gelen isimlerinin yönlendirilmesine göre bireysel seçmenlerin oylarının kazanılması dolaylı yoldan amaçlanmıştı. Dolayısıyla bu hamle de, çoğunluğu şehirli seçmenin oylarıyla seçilen PJD'nin birçok bölgede milletvekili çıkaramamasına sebep olmuştur. Yine buna benzer şekilde, Arap halk hareketleri döneminde ise Kral VI. Muhammed'in siyasi otoritesine zarar vermeyecek şekilde anayasal monarşiye geçiş sağlanmış ve belirli siyasi hareketlere alan kazandırılmıştı. Kral, 2021 seçimleri öncesinde seçim yasasının değiştirilmesini, İsrail ile normalleşme dayatmasıyla PJD'nin tabanından gelen tepkileri ve salgının ortaya koyduğu ekonomik sıkıntıların faturasını hükümete keserek, bir anlamda farklı siyasi hareketleri kısıtlamış ve kendi iktidarını güçlendiren adımlar atmıştır. Aynı senaryo, Kral II. Hasan döneminde de sol-kesim partilere uygulanmak suretiyle Kraliyetin siyasetteki ağırlığı ve iktidarı yine pekiştirilmişti.
Yeni Dönemde Koalisyon Olasılıkları
Seçim sonrasında Kral VI. Muhammed, hükümeti kurması için RNI Genel Sekreteri Aziz Ahnuş'a koalisyon hükümeti kurması görevini verdi. Bugünlerde Aziz Ahnuş, hükümeti kurmak için Meclis çoğunluğunu sağlama amacıyla, diğer siyasi parti temsilcileri ile koalisyon görüşmeleri yapmaktadır. Bu bağlamda PAM, İstiklal, Sosyalist Birlik ve Halk Hareketi liderleri ile görüşme gerçekleştiren Ahnuş'un hükümetinin en önemli görevinin Kral VI. Muhammed'in hayata geçirmeyi hedeflediği 2035 Ekonomik Kalkınma Planının sorunsuz bir şekilde uygulanması olduğu ifade edilmelidir. Bir önceki hükümette Tarım, Kırsal Kalkınma ve Balıkçılık Bakanı olarak görev yapan Aziz Ahnuş, Krallığın ekonomik kalkınma planının hayata geçirilmesi için önemli bir rol üstlenecektir. Ayrıca Kral VI. Muhammed ile yakınlığı sebebiyle Ahnuş'un herhangi bir muhalefet olmadan sorunsuz bir şekilde Ekonomik Kalkınma Planı hayata geçirmesi de kuvvetle muhtemel olacaktır.
Fas ekonomisinde genel olarak tarım, turizm ve balıkçılık sektörlerinin ağırlığı bulunmaktadır. Salgın, kuraklık gibi faktörlerin yarattığı etkilerden dolayı Fas Krallığı sanayi, yenilebilir enerji yatırımlarını arttırmak ve bölgesel ekonomik iş birliklerini geliştirmek suretiyle uzun vadeli çözümler ile ülkenin ekonomik kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve yeni ekonomik model sayesinde ekonomik problemlerini çözmeyi hedeflemektedir.
Bu bağlamda 8 Eylül 2021 seçimlerinde Temsilciler Meclisi'ndeki siyasi parti tablosunun Kraliyet açısından sorun çıkarmayacak bir yapıya sahip olması Kral VI. Muhammed'e avantaj sağlamaktadır. Kral VI. Muhammed'in kendisiyle yakınlığı bulunan parti liderlerinin de işbirliğiyle ekonomik kalkınma modelini hayata geçirmeyi planladığı düşünülebilir. Bu bağlamda Sadeddin Osmani liderliğindeki PJD'nin Kraliyet karşısında pasif konumda olması, seçim yasasının değiştirilmiş olması ve ekonomik kalkınma planının önemi; PJD'nin seçimde düşük bir performans sergilemesine ve Fas Meclisi'nde yeni bir siyasi atmosferin doğmasına sebep olmuştur. Bu durum siyasi anlamda Kral VI. Muhammed'in iktidarının güçlenmesine sebep olmaktadır.
Önümüzdeki beş yılda ülke siyasetinin daha çok ekonomik meselelere odaklanacağının öngörülebileceği Fas'ta PJD'nin muhalefet kanadında yeniden tabanını konsolide ederek kraliyet yanlısı partilerin başarısızlığı karşısında bir şans elde edebilmesi mümkün gözükebilir. Ancak, Fas Kralı VI. Muhammed'in hayata geçirmeyi hedeflediği ekonomik kalkınma modeli, başarılı olması halinde, statükonun güçlenmesini sağlayabilir. Bu anlamda koalisyon lideri olacak RNI'nin ve Başbakan Aziz Ahnuş'un ileride izleyeceği politikaların şekillenmesinde izlenen ekonomik kalkınma modelinin de önemli olacağı belirtilebilir. Bunun yanında Kraliyete yakın partiler arasında gerçekleşecek güç mücadelesinin de Fas Krallığı'nın siyasi, toplumsal ve ekonomik geleceğini etkileyeceği açıktır.
