Cumhuriyet tarihi ilklerle dolu. Sanatın, siyasetin, sporun, kültür dünyasının kısacası her şeyin bir başlangıcı var. İşte 94 yıllık tarihin ilkler serüveni
Tarih, 28 Ekim 1923, Çankaya Köşkü... Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ile köşke gelir, yakın çalışma arkadaşlarının da olduğu bir sofraya geçerler.
İLK GENELKURMAY BAŞKANI
Mareşal Fevzi Çakmak
Türkiye Cumhuriyeti'nin Atatürk'ten sonraki ikinci ve son mareşali Fevzi Çakmak, Cumhuriyet tarihinin de ilk genelkurmay başkanı. Çakmak, 1924'ten itibaren yirmi yıl boyunca ordunun başındaki görevini sürdürdü.
İLK KADIN BAKAN
Türkan Akyol
Türkiye her ne kadar birçok Avrupa ülkesine kıyasla kadınlara seçme ve seçilme hakkını daha önce tanımış olsa da kabinede kadın bir bakanın yer alması yine epey bir vakit aldı. Türkan Akyol, 1971 muhtırasından sonra Nihat Erim tarafından kurulan hükümette Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak yer alarak ilk kadın bakanımız oldu.
İLK KADIN BAŞBAKAN
Tansu Çiller
8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ani vefatı sonrası Süleyman Demirel'in köşke çıkması Tansu Çiller'e öncelikle DYP genel başkanlığı ardından da 1993'te Cumhuriyet tarihinin ilk kadın başbakanlığı sıfatını getirmiş oldu.
İLK MUHALEFET PARTİSİ
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Çok partili siyasi hayata geçiş genç Cumhuriyet'in en sancılandığı konulardan biri oldu. Cumhuriyet'in ilk muhalefet partisi de Atatürk'ün silah arkadaşları Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele, Adnan Adıvar tarafından 1924'te kuruldu. Fakat partinin ömrü çok uzun olmayıp bir yıl sonra kapatıldı.
İLK ÖZEL BANKA
Türkiye İş Bankası
İzmir İktisat Kongresi'nin ardından 26 Ağustos 1924'te Mustafa Kemal'in emriyle Türkiye İş Bankası kuruldu. Banka Cumhuriyet tarihinin ilk özel bankası olarak hizmete girdi.
İLK FABRİKALAR
Paşabahçe, Karabük Demir Çelik
1920'lerde Cumhuriyet'in ilanıyla beraber gelen süreçte yerli bir ekonomi ve sanayi oluşturup istihdam alanları yaratmak adına birçok fabrika inşa edildi. Bu alanda ilk cam fabrikası Paşabahçe İstanbul'da, ilk demir çelik fabrikası ise Karabük'te açıldı.
İLK TARİFELİ UÇAK SEFERİ
İstanbul-Ankara
Günümüzde global ölçeklerde bir dünya devi haline gelen Türk Hava Yolları ilk seferini 1933'te gerçekleştirdi. İstanbul'dan Ankara'ya Eskişehir aktarmalı gerçekleştirilen bu uçuş tarihe geçti.
İLK SESLİ FİLM
Bir Millet Uyanıyor
Türk sinemasının ilk dönemine imzasını atmış Muhsin Ertuğrul tarafından çekilen 1932 yapımı film, milli mücadele dönemi ruhunu yansıtmasının dışında sinema tarihimizin ilk sesli filmi olma özelliğini taşıyor. Ayrıca film aynı adla, 1966'da Ertem Eğilmez tarafından yeniden çevrilerek yine beyazperdede gösterildi.
İLK MİLLİ GOL
Zeki Rıza Sporel
İlk milli maç 26 Ekim 1923'te yani Cumhuriyet'in ilanından üç gün önce Romanya ile oynandı. 2-2 biten maçta milli takımın ilk golleri de Fenerbahçeli Zeki Rıza Sporel'den geldi. 1924'te Çekoslovakya ile oynanan ve 5-2 kaybedilen maç da milli takımın ilk yurt dışı maçı olarak kayıtlara geçti.
İLK DERBİ GALİBİ
Galatasaray
1905'te kurulan Galatasaray ile 1907'de kurulan Fenerbahçe'nin ezeli rekabeti 1909'da oynanan ve Galatasaray'ın 2-0'lık üstünlüğü ile sona eren maçla başladı. Ezeli rekabet hâlâ sürmekte...
İLK ŞAMPİYON
Fenerbahçe
Ligin başlangıç tarihine, şampiyonluk sayılarına dair çeşitli ihtilaflar hâlâ sürse de biz şu an için geçerli olanı kabul edersek 1959'da başlayan Milli Lig'in ilk şampiyonu Fenerbahçe oldu. Sarı-lacivertliler Cumhuriyet tarihinin ilk resmi şampiyonu olarak tarihe geçti.
İLK GOL KRALI
Metin Oktay
Türk futbolunun taçsız kralı, Galatasaraylı Metin Oktay, Fenerbahçe'nin şampiyon olduğu 1959 sezonunda 15 maçta 11 gol atarak ilk gol kralı unvanını elde etti. Oktay, daha sonraları iki kez daha bu apoleti takacaktı.
İLK RENKLİ FİLM
Halıcı Kız
İlk sesli film gibi ilk renkli film de Muhsin Ertuğrul tarafından çekildi. 1953 tarihli film, Cumhuriyet tarihinin sineması adına önemli eşiklerden birine karşılık geliyor.
İLK YÜKSEK OKUL
Ankara Hukuk Mektebi
Ülke genelinde Osmanlı döneminde açılmış ve kökü çok eskilere dayanan yüksek okullar mevcut olsa da cumhuriyet tarihinde açılan ilk üniversite Ankara Hukuk Mektebi oldu. 1925'te açılan okul, Ankara Üniversitesi'nin de temeli sayılmakta.
İLK BALET
Engin Akaoğlu
1931 Samsun doğumlu Akaoğlu, Türkiye'nin ilk baletlerinden birisi. 1950'de Ankara Devlet ve Opera Balesi'nde ardından da İtalya, Almanya, İngiltere, Danimarka gibi ülkelerde çeşitli akademilerde yer alan Engin Akaoğlu Türk bale hayatına büyük bir iz bırakarak 2002'de aramızdan ayrıldı.
İLK ELEKTRİKLİ TREN
1955
Cumhuriyet'in onuncu yılında yurdun dört bir yanını demir ağlarla ördük ama ilk elektrikli tren 1955'te çalışmaya başladı. Bu tren İstanbul'da Sirkeci- Halkalı istikametinde yolcularını taşıdı.
İLK TÜRKİYE GÜZELİ
Feriha Tevfik
1929'da Atatürk'ün emriyle Cumhuriyet gazetesinin aracı kurum olarak düzenlediği Türkiye'nin ilk güzellik yarışmasının galibi Feriha Tevfik olur. 19 yaşında tacı takan Tevfik ardından bazı sinema filmlerinde de rol alır
İLK KADIN TİYATRO SANATÇISI
Afife Jale
Afife Jale, 1923'ten sonra Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın olarak Cumhuriyet tarihinin sembol isimlerinden biri oldu. Jale, otuz dokuz yıllık yaşamı boyunca dönemin kadınlarına umut oldu.
EUROVİSİON'A GİDEN İLK SANATÇI
Semiha Yankı
Eurovision uzun yıllar boyunca en büyük milli eğlence kaynaklarımızdan biri oldu. Bu tarihi temaşanın kapısı ise ilk kez 1975 yılında Semiha Yankı'nın Seninle Bir Dakika isimli parçasıyla aralandı.
İLK ALTIN PORTAKAL ALAN FİLM
Gurbet Kuşları
Türk sinemasının mazisi en eskiye dayanan ödüllerinden biri, Altın Portakal. Orhan Kemal'in aynı adlı romanından uyarlanan film, 1964'te ilk kez düzenlenen Antalya Film Festivali'nde en iyi film ve en iyi yönetmen ödüllerini aldı.
İLK DÜNYA GÜZELİ
Keriman Halis Ece
1932 yılında önce Türkiye ardından dünya güzeli seçilen Keriman Halis, Cumhuriyet tarihinde birçok kalıbı yıktı. 1934'te Atatürk tarafından kendisine kraliçe manasına gelen "Ece" soyadı verilen Keriman Halis'in tarihi başarısının ardından 68 yıl geçecek ve Azra Akın tekrar tacı Türkiye'ye getirecekti.
İLK NÜFUS SAYIMI
28 Ekimi 1927
Cumhuriyet tarihinin ilk nüfus sayımı Cumhuriyet'in ilanının dördüncü yıl dönümünün bir gün öncesinde yapıldı. Bu sayıma göre ülkenin o günkü nüfusu 13 milyon 648 bin iki yüz yetmiş olarak belirlendi.
İLK KAĞIT PARA
1927
Cumhuriyet döneminin ilk banknotları 1927'de basıldı. Harf devrimi henüz gerçekleşmediği için banknotlar Osmanlıca yazıyla yapıldı ve hatta Fransızca ibareler de eklendi.
İLK FESTİVAL
Balkan Oyunları Festivali
Atatürk tarafından 1931'de Beylerbeyi Sarayı'nda düzenlenen Balkan Oyunları Festivali, ülkedeki ilk festivallerden biri olarak kabul ediliyor. Kendisi de Balkan topraklarında doğmuş olan Atatürk'ün bu festivalde epey keyifli bir vakit geçirdiğini de tahmin etmek güç değil.
