Anne-babaların en sık karşılaştığı sorunlardan biri çocukların yemek yememesi ve gelişim geriliği endişesidir. 'Eyvah! çocuğum yemiyor, gelişmiyor' serzenişi, aslında hem Türkiye'de hem de dünyada ailelerin sıklıkla dile getirdiği bir durumdur.
DÜNYA VERİLERİ
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, dünya genelinde 5 yaş altı çocukların yaklaşık %22'sinde büyüme geriliği (stunting) görülmektedir.
- UNICEF raporlarına göre, her yıl yaklaşık 45 milyon çocuk yetersiz beslenme nedeniyle gelişimsel sorunlar yaşamaktadır.
- Çocukluk çağında yetersiz beslenme, tüm çocuk ölümlerinin yaklaşık %45'inde doğrudan veya dolaylı olarak rol oynamaktadır.
TÜRKİYE VERİLERİ
- Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 2018 verilerine göre, 5 yaş altındaki çocukların %6'sında bodurluk yani boy kısalığı görülmektedir.
- TÜİK verilerine göre, 6-18 yaş grubundaki çocuklarda obezite oranı %10-12 civarındadır.
- Türkiye'de yapılan bir araştırmada, annelerin %40'ı çocuklarının yemek yemediğinden şikayet etmektedir.
- Gelişimi sağlıklı çocukların yaklaşık %25'inde, gelişim geriliği olanların ise %35'inde iştahsızlık görülmektedir.
NEDENLERİ
Çocuklarda iştahsızlık ve gelişim geriliğinin pek çok nedeni olabilir:
- Yetersiz ve dengesiz beslenme
- Kronik hastalıklar (örneğin çölyak, kistik fibrozis, kalp hastalıkları)
- Psikososyal faktörler (aile içi stres, anne-baba tutumları)
- Beslenme alışkanlıklarının yanlış yönlendirilmesi
- Erken yaşta geçirilen ağır enfeksiyonlar veya doğumsal metabolik hastalıklar
TEDAVİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
- Öncelikle Aile Hekiminize sonrasında da gerekirse çocuk hekimine başvurulmalıdır.
- Düzenli büyüme-gelişme takibi (boy, kilo, baş çevresi ölçümleri) yapılmalıdır.
- Dengeli ve yaşa uygun beslenme programı uygulanmalıdır.
-Yenidoğan döneminde ve yaşamın ilk 6 ayında bebeklere sadece anne sütü verilmeli, ilk 2 yaşa kadar anne sütü devam ettirilmeli ve teşvik edilmelidir.
- Gerekirse vitamin-mineral destekleri verilmelidir.
- Ailelere sağlıklı beslenme eğitimi verilmelidir.
- Çocuğun yemekle ilgili zorlamalardan uzak, pozitif bir ortamda beslenmesi sağlanmalıdır.
- Erken müdahale programları ve sosyal destek mekanizmaları (ör. okul beslenme programları) güçlendirilmelidir.
ÇARPICI VE DİKKAT ÇEKİCİ VERİLER
- UNICEF'e göre dünyada her 5 çocuktan 1'i kronik yetersiz beslenme nedeniyle potansiyeline ulaşamıyor.
- Türkiye'de çocuklarda iştahsızlık şikayetiyle doktora başvuranların %70'inde ciddi bir tıbbi neden bulunmamaktadır.
- Çocukluk döneminde yaşanan beslenme sorunlarının %60'ı doğru aile eğitimiyle çözülebilmektedir.
TÜRKİYE ÇOCUK BESLENME VERİLERİ (ÖZET TABLO)
Bodurluk (TNSA 2018): %6
Zayıflık: %8,9
Aşırı Kiloluluk: %4,5
İştahsızlık (sağlıklı çocuklarda): %25
İştahsızlık (gelişim geriliği olanlarda): %35
Annelerin şikayet oranı: %40 'çocuğum yemek yemiyor' diyor
SONUÇ
Çocuğun yemek yememesi ve gelişim göstermemesi ciddi bir durum olarak değerlendirilmelidir. Ancak her iştahsızlık mutlaka hastalık belirtisi değildir. Düzenli takip, bilinçli ebeveyn yaklaşımı ve gerektiğinde uzman desteği ile bu sorunların büyük kısmı aşılabilir. Türkiye'deki istatistikler sorunun hem yetersiz beslenme hem obezite gibi çift yönlü olduğunu göstermektedir. Ailelerin sabırlı, bilinçli ve doğru yönlendirilmiş olması, çocuğun sağlıklı gelişimi için en önemli adımdır.