Son dakika... Sosyal güvenlik sistemi vefat eden sigortalıların geride kalanlarını da koruyacak önemli imkanlar sağlıyor. Bunlardan en önemlisi dul ve yetim maaşı. Üstelik bu haktan, emekli maaşıalmakta olanlar dahi yararlanıyor. Bir başka ifadeyle çift maaş bağlanıyor. Bazı istisnai durumlarda bağlanan maaş sayısı üçe kadar çıkıyor. Anayasa Mahkemesi bu konuda önemli bir karar açıkladı.
OLAY NASIL GELİŞTİ?
Karara neden olan olay şöyle gelişti: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bir vatandaşa (kadın) başvurusu üzerine 2007'de vefat eden eşinden dolayı, 2010'da da vefat eden babasından dolayı maaş (ölüm aylığı) bağladı. SGK 2014'te ise babadan dolayı alınan maaşı, hatalı bağlandığı gerekçesiyle iptal edip, 25 bin 194 lirayı yersiz ödeme gerekçesiyle yasal faiziyle geri istedi. Bu kapsamda İş Mahkemesi'nde de dava açtı. Fakat mahkeme davayı reddetti.
BİREYSEL BAŞVURU YAPTI
SGK karar aleyhine istinaf yoluna başvurdu. Bölge Adliye Mahkemesi, başvuruyu faiz talebi yönünden reddetti ama ödenen bedeller bakımından kabul etti ve alacağın tahsiline kesin olarak karar verdi. Vatandaş ise büyük bir ekonomik külfet altında kaldığını savunarak Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yaptı. Başvuruyu değerlendiren Yüksek Mahkeme, mülkiyet hakkının ihlal edildiğine hükmetti ve o günün düzenlemelerine göre iki ayrı maaş bağlanmasına engel bulunmadığına dikkat çekti.
BİRDEN FAZLA ÖDEME ALMAK KİMLERİN HAKKI?
2008 ÖNCESİ VE SONRASI
En çok kafa karıştıran konuların başında gelen çift maaşla ilgili mevcut yasalar, sınırları belirlemiş durumda. Öncelikle hangi statüde olursa olsun, sigortalının vefatı halinde geride kalanlara emekli aylığı bağlanıyor. Bu noktada çalışma yılı ve sigortalılık süresi de önemli. Geri kalanlara maaş bağlanabilmesi için memur ya da Bağkur'lu sigortalının Ekim 2008'den sonra ölmesi halinde en az 1800 gün prim ödemiş olması gerekiyor. Ekim 2008'den sonra ölen sigortalının SSK'lı olması halinde, 5 yıldan beri sigortası bulunması ve 900 gün prim ödemiş olması şart.
TARİHLERE DİKKAT EDİLMELİ
Bağkur'lu sigortalının Ekim 2008'den önce ölmesi halinde 1800 gün prim ödemiş olması yeterli oluyor. Bu şartlar yerine getirilmişse; geri kalanlara maaş bağlanabiliyor. Başta sigortalının eşi (erkekler de dahil) ve çocukları olmak üzere belli şartlarda anne-babaya da maaş bağlanıyor. Çift maaşta iki önemli ayrıntı var. Ilki, ister eş olsun ister annebaba, vefat eden sigortalı kişilerin 1 Ekim 2008 öncesi mi sonrası mı vefat ettiği. Diğeri de sigorta statüleri yani SSK'lı mı Bağkur'lu mu Emekli Sandığı'na mı tabi oldukları.
ÜÇE KADAR İSTİSNASI VAR
Bazı durumda emekli kadının üç farklı emekli maaşı alma hakkı doğuyor. Kendi çalışmasından dolayı SSK emeklisi olarak maaş alırken, vefat eden Bağkur emeklisi kocasının ölümünden sonra dul aylığı alan kadın, Emekli Sandığı'ndan emekli olmuş babasının vefatından sonra yetim aylığı da alabiliyor. Yani üç maaşa da hak kazanıyor. Dikkat edilirse burada maaşlar 'üç farklı sigorta sistemine göre' bağlanıyor.
İŞTE KURAL; 2008 YILINDAKI SİGORTA TÜRÜNE GÖRE
Çocuklara, anne veya babadan aylık bağlama durumu:
Anne-babanın ölümünün 30 Eylül 2008 sonrası olması halinde;
Çocuk ile vefat eden anne-baba SSK'lı ise yüksek aylığın tamamı, düşük aylığın da yarısı bağlanır.
Her ikisi Bağkur'lu ise yüksek aylığın tamamı, düşük aylığın yarısı ödenir.
Her ikisi Emekli Sandığı'na tabi ise yüksek olan maaş bağlanır.
Her ikisi de 1 Ekim 2008'den önce memur olan yani eski memursa yüksek maaş ödenir.
Her ikisi de 1 Ekim 2008'den sonra memur olmuşsa yükseğin tamamı, düşük olanın ise yarısı bağlanır.
Anne ve babadan biri Bağkur ya da SSK'lı, diğeri Emekli Sandığı'na tabi ise yetim, iki maaşı tam alır.
EŞ VE ANNE-BABADAN AYLIK BAĞLAMA DURUMU
1-Ölümlerden biri 1 Ekim 2008 öncesi ise;
İkisi SSK'lı ise yüksek olan maaş tam, düşük olan yarım ödenir.
İkisi de Bağkur'lu ise yüksek olan maaş bağlanır.
İkisi de memur ise tercih edilen aylık bağlanır.
Sigorta statüleri farklı ise tam maaş bağlanır.
Son dakika bilgilerine göre;
2-Ölümlerden ikisi de 1 Ekim 2008 öncesi ise;
Anne ve babanın sigortalılık statüsü farklı ise iki maaşın ikisi de tam ödenir.
İkisi de SSK'lı ise yüksek olan tam, düşük olan yarım ödenir.
İkisi de Bağkur'lu ise tek maaş ödenir.
İkisi de devlet memuru ise ve memurluk 1 Ekim 2008'den önce başladıysa, tercih edilen aylık tam ödenir.
