İsviçre'deki Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi'nde (CERN) devam eden ve yüzyılın en büyük deneyi olarak gösterilen 'Büyük Patlama' için Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nı 14 ay aradan sonra yeniden çalıştıran bilim adamları, denemenin ilk aşamasının başarılı olduğunu açıkladı. Deneye evsahipliği yapan tünelde, bir proton parçacık demetinin birkaç dakika döndürüldüğünü kaydeden bilim adamları, ilk proton ışın hüzmesinin sorunsuz ve öngörülenden daha önce dünyanın en büyük atom çarpıştırıcısında yol aldığını söyledi. Saat yönünde yol alan bir proton demetinin Türkiye saati ile geçtiğimiz gece 23.00'te gönderildiğini açıklayan bilim adamları bunun 2010'da ilk sonuçları beklenen deneyin önemli bir aşaması olduğu bildirdi.
'DAHA ÇOK YOLUMUZ VAR'
CERN yetkilileri, dün yapmayı planladıkları denemeyi öne alarak, ilk parçacık yüklemelerinin tatmin edici olmasının ardından, ışın demetlerinin birkaç dakika dolaşmasına karar verdi. CERN Genel Müdürü Rolf Heuer, ışın demetlerinin Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda dolaştığını görmenin harika bir duygu olduğunu ifade ederek, "Fizik yapmaya başlayabilmek için daha çok yolumuz var ama bunu çalıştırmamız çok büyük bir adım" dedi.Bir hafta içinde yapılması beklenen bir sonraki aşamanın düşük enerjili çarpıştırma olacağını ifade eden Heuer, daha sonra ışın demetlerinin, gelecek yıl 7 teraelektronvolt (TeV-her bir ışın demeti 3.5 TeV, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın en büyük rakibi ABD'nin Şikago kentindeki Fermilab'daki sistemin 3.5 katı) şiddetinde çarpışmalarına hazırlık için enerjilerinin arttırılacağını bildirdi. Bilim adamları çarpışma sırasında özellikle teorik fizikteki kütle mantığının temelini oluşturan ve kara maddenin neden yapıldığını anlamaya yarayacak Higgs parçacığı (Tanrı parçacığı) diye adlandırılan parçacıkların varlığının kanıtlarını görmeyi umuyor.
27 km'lik tünelde döndürüldü
Deneyle ilgili açıklama yapan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi Sözcüsü James Gillies, bir proton parçacık demetinin çarpıştırıcıya ev sahipliği yapan 27 kilometre uzunluğundaki tünelde birkaç dakika döndürüldüğünü ve denemenin ilk aşamasının başarıyla sonuçlandığını söyledi.
Ekmek erteletmişti
14 MİLYAR yıl önce evrenin doğumuna yol açtığına inanılan 'Büyük Patlama' ortamını yaratmayı amaçlayan 10 milyar dolar değerindeki Hadron Çarpıştırıcısı, ilk kez geçtiğimiz yıl çalıştırılmış fakat yaklaşık bir ton helyumun tünele sızmasına yol açan elektrik bağlantısı arızası yüzünden sistem kapatılmıştı. Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası kırıntılarının Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda küçük bir ısınmaya yol açmasıyla kısa devreye neden olduğu belirtilerek bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.
Hafta içinde bir deneme daha gerçekleştirilecek
YENİ deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi verilecek. Deneyde ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alacak. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıkların görülmesi hedefleniyor. Bir mikrosaniye sürecek çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önceki 'Büyük Patlama' anındaki koşulların oluşturulması öngörülüyor.
